Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 210

208
Einar Ól. Sveinsson
Skírnir
Að lokum skal farið fám orðum um tvö bæjanöfn, sem
koma fyrir í máldaga Þykkvabæjarklausturs 1340. Það er
Stapaland og Hafnarnes. Nafnið Stapaland minnir að
vísu á stapana á Síðu og í Landbroti, en bæjaröðin í mál-
daganum virðist svo föst, að af því megi ráða, að bærinn
hafi verið í Álftaveri eða á Mýrdalssandi. Jón Þorkelsson
gizkar á, að bærinn hafi verið í Lágeyjarhverfi, og má
það meir en vera. En hvar er þá sá stapi, er bærinn var
við kenndur? Skýringu á því kynnu eftirfarandi frá-
sagnir af Kötlugosi 1721 að gefa: „Sömuleiðis hefur
jökulhlaupið burttekið einn drang, sem stóð nærri Hjör-
leifshöfða, að vísu tvítugan að hæð og annað eins um-
máls.“ „Hlaupið tók af Hjörleifshöfða (Þykkvabæjar-
klaustursjörð); þar stóðu fyrir hlaupinu stórir grund-
fastir drangar, bæði við norðurhornið á höfðanum og einn
langtum hærri, sem stóð svo nær sem undir miðjum höfð-
anum; vestan til úr þessum fremsta dranga hafði komið
afturkast, þegar hlaupið rakst á hánn, og þetta afturkast
tók bæinn, en einn af nyrztu dröngunum segjast menn ei
séð hafa síðan og meina því, að hlaupið hafi hann sundur
brotið.“ x)
Af Hafnarnesi fara álíka litlar sögur. Líklega hefur
það verið í Álftaveri og fjaran runnið inn í „Staðarfjör-
una“. Annars virðist Hafnarnes hafa verið býsna merki-
legur bær í fyrndinni. Hann á fjöru, en af því verður ef
til vill ekki svo mikið ráðið, því að hann hefur án efa verið
nærri sjó. Hitt er einkennilegra, að fjörunni fylgir „prest-
skyld, 6 aura“. Mundi þetta ekki benda á, að þar hefði
kirkja verið? Og klaustrið hefði tekið að sér að sjá þeim
fylgjandi Kerlingardal er getið í kaupbréfi 1627, er Hallgrímur
Magnússon kaupir Kerlingardal af föður sínum. Frá árinu 1639 er
bréf um fjörumörk milli Herjustaða og Kerlingardals; er Kerl-
ingardalsfjara þá sögð 9 hundruð faðma á lengd. Fjörumörkin eru
sögð „nær því í miðjum Lambajökli" að bera í vestara endann á
Sandfelli. Mun það í samræmi við það, sem nú er.
1) Safn t. s. ísl. IV 223, 226. Sbr. Markús Loftsson: Rit um jarð-
elda 27-29.