Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 66
64
Ólafur Björnsson
Skírnir
gætt er, hversu hagar til um verzlan annarra þjóða og
verzlunarlög. Eftir því sem fólksmergð eykst í löndun-
um og handiðnir taka framförum, eftir því vaxa nauð-
synjar þjóðanna á einn veginn og vörutilbúningur á hinn.
Hver þjóð keppist á við aðra að búa til sem mest af varn-
ingi og selja hvar hún getur, og sumar þjóðir hafa svo
mikið tilbúið, að þær fá ekki kaupendur að í einu. Þær,
sem búa mest til og mestar hafa verksmiðjur, girnast
helzt óunna vöru, til að hafa ábata á tilbúningnum, og má
það einnig verða hinum hagur, sem skemmra eru komn-
ar, að kaupa heldur tilbúna vöru af þeim, sem hafa hana
bezta, en að búa hana til sjálfar með meira kostnaði og
þó lakari, nema þær leggi alúð á að taka sér fram sem
bezt, en sú framför fer eftir efnahag og verzlunarmagni
þjóðanna.“
Skoðun sú, er hér er haldið fram, er í fullu samræmi
við kenningar Adams Smiths og annarra frjálslyndra hag-
fræðinga um hagkvæmni hinna gagnkvæmu viðskipta, en
brýtur í bága við þá stefnu merkantilista, að hvert land
skuli leitast við að verða sjálfu sér nóg á sem flestum
sviðum. Ennþá ákveðnari gagnrýni á kenningum merkan-
tilismans kemur þó fram í eftirfarandi ummælum á bls.
79 í sömu grein: „Því hefir verið framfylgt í öllum lönd-
um af ærnu kappi, að reyna að draga sér og einkum að
koma peningunum í landið. Allir hafa viljað selja, en eng-
inn viljað kaupa, því hver hefir ætlað að græða á öðrum.
Á þessari heimsku, og svo á því að meta peninga meira
en aðra vöru, eru grundvölluð öll verzlunarlög norðurálfu-
þjóða, og menn sáu ekki annmarkana á því fyrr en á
seinni hluta átjándu aldar, má þá nærri geta að ekki verði
öllu því kippt í lag á 50 árum, sem búið er að færa úr lagi
um aldaraðir, enda þarf og ekki að vænta, að menn geti
sannfært þá, sem eru samgrónir reglum þeim, sem áður
hafa staðið svo lengi og þeir eru uppaldir við eða hafa
stjórnað eftir sjálfir. Þannig er því varið, að hugvekjur
margra ágætra manna um frelsi állra atvinnuvega og eink-
um allrar verzlunar hafa fest svo veikar rætur enn, þó