Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 223
Skírnir
Ritfregnir
221
„Vi er tanker, du skulde tænkt os.
Vi er et l0sen, du skulde stillet os.
Vi er sange, du skulde sunget os.
Vi er tárer, der ej blev fældte.
Vi er værker, du skulde 0vet os.“
Báðir snerta þeir klæðafald sannleikans og geta um stund séð
sjálfa sig í réttu samhengi. Pétur Gautur iðrast:
„Deilige jord, vær ikke vred jeg trampet dit
græs til ingen nytte,“
og síra Helgi fær allt í einu grun um, að hann á heima í samfélagi
mannanna:
„En hvað ertu þá sjálfur — einangraður?
Ertu ekki líka brot —, með öðru broti
verðurðu heill, og hjartað fer að slá?
Er þetta lífið? Það er lítil freisting
að standast, þegar starað er úr fjarska
á. heimsins ríki. En hvað er þeirra dýrð?
Skyldi hún vera í örmum einnar konu,
fávísrar konu, alveg eins og gerist,
í augum barns, sem brosir fyrsta sinn,
þó það sé eins og þúsund önnur börn,
og þó það væri — niðri á Knarrareyri?“
En fyrst og fremst eru báðir hlægilegar persónur, auðvirðilegir
trúðar í raun og veru, en með fáránlega háar hugmyndir um dýrð
sina.
Hjá Ibsen birtist hugsunargangurinn í samtölunum og fylgir
þræði leikritsins stig af stigi að hinni rökréttu niðurstöðu. Hjá
Nordal er að ræða um brot, sem hann lætur lesanda eða áhorfanda
um að fylla og festa saman. Það getur verið hætta á rangri túlkun
eða oftúlkun. Vera má, að þegar fylgt er innri rökum leikritsins,
eins og það er, verði mönnum á að „leggja meira inn í“ það en
höfundurinn hefur í rauninni hugsað sér. Hugsanlegt er, að höf-
undurinn hafi í upphafi ætlað sér að gera sira Helga annaðhvort
píslarvott hugsjóna sinna, sem knosaður er af borgaraskapnum,
eða frelsisleiðtoga, en Helgi varð öðruvísi, og ef til vill hljóp hann
út undan sér, án þess sú hefði verið tilætlun höfundarins. Slíkt
kynni manni að koma til hugar, þegar veitt er athygli, hve Nordal
leikur sér glatt að sýnd eða „illusjon“ leiksviðsins.
Að forminu til skiptist leikritið líka í tvo hluti. Höfundurinn býr
úr fyrra hlutanum raunsæilegt leikrit, sem sýnir lífið í smábænum
á Knarrareyri, afstöðu síra Helga til þess og fund hans og Jóhönnu.
Og siðari hlutinn, sem lýsir uppstigningu síra Helga, upp á tindinn
og upp á hærri andleg svið — og fall hans niður á Knarrareyri aft-
ur —, er orðinn að eins konar grímu-gamanleik, sem gerist í heimi
ímyndunarinnar og er táknrænn, og þar talar síra Helgi í bundnu