Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 231
Skírnir Ritfregnir 229
skáldið lítt bundnar hendur um ljóðlínulengd og fjölda, og rími er
sleppt.
Jón úr Yör á þakkir skyldar fyrir þessi ljóð. Hann skilur og ann
því fólki, sem hann yrkir um, og lesendurnir gera það líka.
Andrés Bjömsson.
Matthías Jónasson: Athöfn og uppeldi. Hlaðbúð. Reykjavík 1947,
319 bls.
Dr. Matthías Jónasson er löngu orðinn þjóðkunnur maður fyrir
rit sin og erindi um uppeldismál. A hann að baki sér langan nóms-
feril erlendis, sem hann hefur varið til ritstarfa og rannsókna. Síð-
an hann kom heim í lok ófriðarins hefur hann unnið á vegum
ríkisins að greindarmælingum á íslenzkum skólabörnum. Síðast-
liðið vor sendi hann frá sér allstórt rit um uppeldismál, sem hann
nefnir Athöfn og uppeldi. Bækur um uppeldisfræði og sálarfræði
eru fáar til á íslenzku, og ber því að fagna hverju því, sem hér
kemur fram í þessum greinum og einhver veigur er í.
I formála að ritinu segir höfundur svo: ,,Um uppeldi má rita á
tvennan hátt. Að lýsa uppeldinu eins og það er og segja, hvernig
ala skuli upp. Fyrri aðferðin er vísindalegri og auðveldari, en hún
leggur engan dóm á það, hvort rétt sé að farið eða rangt. Hún er
hlutlaus lýsing. Hin er miklu flóknari, meiri hætta á, að persónu-
leg sjónarmið ráði, að grundvöllur reynslunnar sé ekki lagður
nógu traustur, að framsetningin verði óvísindaleg.“ Sem vænta
mátti hefur höf. valið siðari kostinn og ,,gengið hinn þyrnum stráða
veg“ og samið hagnýtt fræðslurit um uppeldi. Höfundur hefur haft
bók þessa mjög lengi í smíðum, ritað hana um oftar en einu sinni
og flutt flesta kafla hennar sem fyrirlestra Hannesar Arnasonar
veturinn 1945-1946. Er hér því um verk að ræða, sem ber það með
sér, að það er samið af alúð og vandvirkni, og í því liggur mikil
vinna og íhugun.
Ritið er í XV köflum: I. Hvað getum við gert fyrir börnin okkar?
II. Sólræn þróun barnsins. III. Barnabrek og skaplestir. IV. Osann-
sögli barna. V. Einþykkni og þrjózka. VI. Vilji og viðfangsefni.
VII. Hlýðni og frjálsræði. VIII. Æskan og trúarbrögðin. IX. Upp-
eldi og hegning. X. Leikir og störf. XI. Um svefnþörf barna og tóm-
stundir foreldra. XII. Samvistir barna. XIII. Samvinnumöguleikar
heimilis og skóla. XIV. Þegar kynhvötin vaknar. XV. Uppeldi og
stjórnmól. — Eins og sést af kaflafyrirsögnunum, fjalla þeir mn
allsundurleit viðfangsefni, en meginskoðun höfundar, sem varpar
heildarsvip á ritið, er sú, að „uppeldið takist þá bezt, ef hægt er
að fá barnið til að glíma af eigin hvöt við hæfileg viðfangsefni“.
Þetta sjónarmið gengur sem rauður þráður gegnum alla uppeldis-
fræði nútímans.