Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 202
200
Einar Ól. Sveinsson
Skírnir
Gnúpi, fengi sér bústað milli Eyjarár og Höfðabrekku. Ef
leyfilegt er að ráða nokkuð af þessu, væri það, að svæðið
milli Grímsár og Eyjarár hafi ekki verið það girnilegt, að
nokkur landnámsmaður hafi numið það í fyrstu, og í öðru
lagi að byggðin hafi festst við „eyjar“ eða hæðir á þessu
svæði. Engin ólíkindi eru til þess, að allmiklir sandar hafi
verið hér á sléttunni, og fær það stuðning af viðurnefni
Ásláks aurgoða: auragoðinn er hann kallaður til spotts,
ef til vill af þingmönnum Tungugoðans.
Athugun annara staða í Landnámu veitir enn nokkra
fræðslu um landsvæðið vestan Eyjarár. Sigmundur kleyk-
ir nam land milli Grímsár og Kerlingarár (378. kap.);
Ölvir Eysteinsson nam land austan Grímsár og bjó í
Hjörleifshöfða (377. kap.). Grímsá hefur því runnið milli
Höfðabrekku og Hjörleifshöfða. Þetta kemur heim við
setninguna „er þá fell fyrir vestan Höfða“ í 377. kap., en
það er eflaust síðari skýring, sem þótt hefur þörf á eftir
að Grímsá var ekki lengur til. (Þessi klausa hefur ef til
vill í fyrstu verið rituð á spássíu, og hefur af vangæzlu
lent við Kerlingardalsá í stað Grímsár.) En staður einn
í Landnámu, sem brátt verður vikið að, sýnir, að á 12. öld
og síðar hefur milli Höfðabrekku og Hjörleifshöfða runn-
ið önnur á, Höfðá. Skýringin á þessu er einföld og auð-
skilin öllum þeim, sem þekkja til þessara jökulvatna.
Grímsá hefur horfið í jökulhlaupi, farvegur hennar fyllzt
sandi. En vatnið, sem rann í Grímsá, hefur leitað sér ann-
ars farvegs, og sú nýja á heitir Höfðá. Sú á er til um 1179,
svo sem brátt mun vikið að; einhvern tíma á öldunum frá
landnámstíð hefur því komið eitt eða fleiri Kötluhlaup.
Þetta verður enn ljósara, ef litið er á aðra staði í Land-
námu. 1 upphafsþætti hennar (8. kap.) segir, að Hjörleif-
ur tók land við Hjörleifshöfða, „ok var þar þá fjörðr, ok
horfði botninn inn at höfðanum“. Vitað er af öruggum
heimildum, að sjór gekk upp að Víkurhömrum og jafnvel
Höfðabrekkuhömrum fram á 17. öld. Á landnámstíð hef-
ur verið vik eða bugur inn milli Höfðabrekkuhamra og
Hjörleifshöfða (en þó nokkuð undirlendi niður af núver-