Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 146
144
Platón
Skírnir
Markmið Platóns með „Samdrykkjunni".
Eros og frummyndakenningin.
Ef þess er gætt, hve mikið fer fyrir Sókratesi í ,,Sam-
drykkjunni“, mætti í fljótu bragði álykta, að Platón hefði
með riti þessu viljað reisa læriföður sínum og meistara
óbrotgjarnan minnisvarða. Ræða Sókratesar ristir dýpst
og seilist hæst. Þar er efninu gerð hin beztu og fyllstu
skil. 0g að lokum fléttar svo Alkibíades meistaranum
sigursveig með fagnandi lofgerð um hina heilnæmu töfra,
sem stafa frá persónu hans, um staðfestu hans, þolgæði
og þrek. Hér er oss leiddur fyrir sjónir maður, sem sann-
leikurinn hefur gert frjálsan og fetar öruggum skrefum
þennan veg dyggðanna, er öðrum verður svo hrösult á
eða hrekjast af.
En þó er óhætt að fullyrða, að megintilgangurinn með
„Samdrykkjunni“ muni ekki vera fólginn í þessari veg-
sömun Sókratesar. Hún kemur ekki fram fyrr en í síðari
hluta ritsins og þjónar auk þess í ræðu Alkibíadesar ákveð-
inni hugsun: Með Sókratesi á að lýsa manni, sem höndlað
hefur hinn eina sanna Eros. Þar fer maður, sem af allri
vitund sinni og veru knýst til skilnings á hinum eilífu og
varanlegu verðmætum lífsins. Eldur hinnar sönnu ástar
brennur honum í æðum og lýsir honum sem viti í leit að
boðorðum guðanna og æðri þekking og viðleitni hans til
að breyta þar eftir. Þannig verður þá ræða Alkibíadesar,
þegar öllu er á botninn hvolft, einnig lofræða um Eros. Að
rannsaka og rýna hugtakið „ást“, Eros, er því ótvírætt
megintilgangur Platóns í „Samdrykkjunni“. En jafnframt
hefur vakað fyrir honum að rökræða þetta mjög um rædda
mál sinnar samtíðar í Ijósi sinnar eigin heimspeki og lífs-
skoðunar. Það er margvíslega staðfest, að í hópi Sókrates-
ar og lærisveina hans hefur þráfaldlega rætt verið um
eðli Erosar og þýðingu hans, þó að skort hafi rit, er gerði
þessu efni full skil. Ekkert skáldanna virðist heldur hafa
ort lofstír um Eros. „Er það ekki leiðinlegt,“ segir Eryxí-
makkos, að Faidros láti oft um mælt við sig, „að allir