Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 157
Skírnir
Ská!d og landshagir á 16. öld
155
Mannfjöldi sá, sem er árið 1947 á íslandi, hefði átt að
vera kominn hér um 1800, og 19. öldin hefði síðan ekki
átt að verða sá kyrrstöðutími, sem hún varð í atvinnuveg-
um, eftir kyrkinginn. I stað óslitinnar þróunar í Noregi
kom á íslandi niðurdrep. Á þrem árum dóu 9 þúsundir af
harðrétti, 1602-05. Ekki áttu landsmenn þess kost þá að
flytjast með pílagrímum frá Bretlandi til Vesturheims,
þeim sem drýgðu mikil örlög vestra í fátækt sinni. Leiðin
til annars heims lá fyrir nokkrum til Algiers, og var ekki
til fagnaðar að flasa, en meginútflutningurinn hlaut að
verða til himna, eins og tölur sýna að varð. Upphaf neyð-
aráranna var fjárfellisvor og aflaleysi vegna ísa. En
sjávarafli hefði eftir það borgið lífi meginþorrans, ef
ekki hefði skort tækin til að ná honum, og verzlunar-
ástandið réð miklu um það.
í ljósi hnignunar, sem komin var 1594, og þeirrar, sem
Ólaf Tómasson uggði, að koma mundi, gerir kvæði hans
upp reikning við þjóðina, sem brást Hólafeðgum í barátt-
unni og kallaði þannig ógæfu yfir sig:
Fór nú enn sem áður fyr
afreksmönnum góðum.
Þeim, sem veittu virðum styr
og vörðu lönd sín þjóðum,
öfundin falsið fær.
Svíkja gjörði sveitin aum
seggja dróttir þær,
sem sátu oft með gleði og glaum
görpum harðla nær.
Hér þýða ,,þjóðir“ útlendinga (Hornstrandamál nú).
Öfundin vekur löngum upp falsið gegn þjóðhetjum, sem
land vildu verja. Aumlegir íslendingar sviku í dauðann
þá menn, sem við hlið okkar sátu fyrr með gleði og glaum.
Síðan ber Ólafur afdrif Jóns biskups saman við dauða
Ólafs helga, Tómasar Beckets, Knúts helga í Óðinsvéum
og fleiri stórmenna, sem svikin voru af þjóð sinni eða vin-
um. Hólafeðgar voru eigi minni stórmenni né betur leikn-
ir. Þáttur í alþýðumetnaði Hafgrímsstaðabóndans er sú