Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 63

Skírnir Jón Sigurðsson og stefnur í verzlunarmálum
61
háttað, að hin illræmda einokunarverzlun Dana hér á
landi hafði verið afnumin árið 1787, en þó aðeins þannig,
að öllum þegnum Danakonungs var frjálst að verzla hér
á landi, en öðrum ekki. Enda þótt landsmenn teldu þessa
ráðstöfun til bóta frá því, sem áður var, fór því þó fjarri,
að verzlunarmálunum væri með þessu kippt í viðunandi
horf. Verzlunin var eftir sem áður í höndum danskra
kaupmanna (,,selstöðuverzlanirnar“), og þó að verzlunin
væri að lögum frjáls fyrir alla þegna Danakonungs, gætti
samkeppni þó lítið, þannig að segja mátti, að selstöðu-
kaupmennirnir hefðu raunverulega einkasöluaðstöðu, hver
á sínum stað, og gætu sjálfir ákveðið bæði það verð, er
þeir gáfu fyrir afurðir landsmanna, svo og vörur þær, er
þeir seldu. Það, sem helzt varð til þess að halda einokun
selstöðukaupmannanna í skefjum, var verzlun lausakaup-
manna, er sigldu hér milli hafna að sumarlagi, en sú
verzlun vildi þó oft verða stopul.
Sjálfa skorti landsmenn bæði fé og framtak til þess að
þeir gætu tekið verzlunina í sínar hendur svo að nokkru
næmi, en jafnvel þótt skilyrði hefðu verið fyrir slíku,
hefðu þeir orðið að búa við það óhagræði, að öll verzlunin
hefði orðið að ganga í gegnum Danmörku, þar eð óheimil
voru viðskipti við erlenda þegna.
Það varð nú eitt hið fyrsta baráttumál Jóns Sigurðs-
sonar að fá því til leiðar komið, að íslendingar öðluðust
fullt verzlunarfrelsi, þannig að öllum, jafnt erlendum
þegnum sem þegnum Danakonungs, yrðu heimiluð við-
skipti við landsmenn. í 3. árg. Nýrra félagsrita (1843)
ritar Jón Sigurðsson allýtarlega grein, er hann nefnir
,,Um verzlun á íslandi“, og er aðalefni hennar hörð gagn-
rýni á það verzlunarfyrirkomulag, sem var, og rökstuðn-
ingur fyrir því, að verzlunin yrði gefin frjáls með öllu.
f þessari grein, eins og raunar flestum öðrum, er Jón
Sigurðsson ritaði til stuðnings efnahagslegri og stjórnar-
farslegri frelsisbaráttu fslendinga, beitir hann fyrst og
fremst söguþekkingu sinni til stuðnings málstað sínum.
Sú hlið málsins verður þó eigi rakin hér, þar sem mark-