Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Blaðsíða 84

86
eldri þeldökki maðurinn spurt þær að því hvað þær væru gamlar.“ Í Hrd.
17. desember 2009 (619/2009) var maður sakfelldur fyrir nauðgun með því
að hafa veist að brotaþola í húsasundi í iðnaðarhverfi og haft við hana sam­
ræði með því að beita hana ofbeldi og sumpart notfært sér það að brotaþoli
gat ekki spornað við samræðinu sökum ölvunar. Í þessu máli er geranda
lýst, þ.e. útliti hans og klæðnaði. Í málsatvikalýsingum sem greint er frá í
héraðsdómi segir m.a. um brotaþola: „inni á dubliners hafi hún hitt mann
sem hafi verið dökkur á hörund og klæddur í Adidas íþróttagalla.“ Erfitt
er að gera sér grein fyrir hvaða vægi upplýsingar sem þessar hafa í málinu.
Í héraðsdómi, sem var óraskaður í Hrd. 8. maí 2008 (74/2008), var mál
til úrlausnar þar sem brotaþoli var mikið ölvuð þegar brotið átti sér stað.
Ölvunin var metin henni til hagsbóta og henni sýndur skilningur þegar
framburður hennar var metinn. Slík viðhorf heyra til undantekninga í
þeim dómum sem rannsakaðir voru. Um ölvun brotaþola segir:
Þótt greinarmunur kunni að vera á lýsingu hennar má ekki gleyma
hinu, að X (brotaþoli) var ekki aðeins ölvuð umrædda nótt heldur
einnig í gríðarlegu uppnámi, svo sem gögn málsins bera með sér. Er
því vart við því að búast að frásögn hennar hafi verið skipuleg eða að
hún hafi getað greint frá atburðarás í smáatriðum.
Ofbeldi og átök
Frá lagabreytingunum 1992 og fram undir miðjan 10. áratuginn var
mikið lagt upp úr átökum, ofbeldi og mótspyrnu við sönnunarmat í þeim
dómum sem skoðaðir voru. Ekki virtist mikill skilningur lagður í afstöðu
brotaþola og þá hræðslu sem fylgir árásinni, hvernig svo sem sú hræðsla
birtist. Afstaða til nauðgunarbrota hefur tekið breytingum í gegnum árin,
sem endurspeglar ákveðna vitundarvakningu. Þó má ætla að áður fyrr hafi
mörg brot verið framin sem ekki voru kærð þar sem brotaþoli hafi ekki
talið að um „alvöru nauðgun“ hafi verið að ræða.
Í dómi Hrd. 1992 bls. 704 (118/1992), var ákærði sakfelldur fyrir brot
gegn 194. gr. í héraði en Hæstiréttur sneri dóminum við og sýknaði við­
komandi. Segir í Hæstarétti: „Af gögnum málsins verður ekki séð að vett­
vangur beri nokkur merki átaka, og engar skemmdir urðu á fatnaði kær­
anda.“ Síðan segir: „Samkvæmt framansögðu voru aðstæður á vettvangi,
ásigkomulag og fatnaður kæranda með þeim hætti, að ekki veitir sérstaka
vísbendingu um, að nauðung hafi verið beitt.“ Í héraðsdómi viðurkenndi
Þórhildur og ÞorgErður