Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2021, Síða 152

TEnGSLaKEnnInG JOHn BOwLBYS
155
veitir barni sínu. Búi foreldri yfir slíkri færni eru góðar líkur á að barnið,
og síðar hinn fullorðni, þrói með sér getu til að finna fyrir tilfinningum
samtímis því að hugsa um þær. Þetta er oft hægara sagt en gert, sérstaklega
þegar tilfinningarnar eru ákafar, en er nauðsynlegt til þess að hægt sé að
bregðast við erfiðri líðan á viðeigandi hátt í stað þess að losa sig við hana
með óviðeigandi og oft niðurbrjótandi aðferðum. Fólk sem átti örugg tengsl
við foreldra hefur lært að takast á við líðan sína eins og gert var við það og
það getur íhugað og velt fyrir sér hugarástandi sínu: „Mér leið rosalega illa
þegar pabbi og mamma skildu.“ Þeir sem eru í óöruggari kantinum hafa
meiri tilhneigingu til að gera lítið úr tilfinningum sínum: „Ég man ekkert
eftir skilnaðnum, ég var bara á kafi í boltanum“ eða: „Ég vil ekki tala um
það, þá líður mér svo illa.“ Það eru ekki endilega áföllin sjálf sem skipta máli
heldur hvernig börnum er hjálpað, eða ekki, til að takast á við þau.47
Vanhæfni til að hugsa um hugarástand sitt er einkennandi í ýmsum geð-
röskunum og eitt af markmiðum samtalsmeðferðar er að auka þá færni.
Hæfileikinn til að velta fyrir sér hugsun sinni og hugarástandi er nauðsyn-
legur í samskiptum við aðra (e. mentalizing).48 Hann gerir einstaklingnum
kleift að bregðast við sjálfum sér og öðru fólki, ekki eingöngu út frá hegðun
þess, heldur með því að taka mið af hugarástandi, tilfinningum, aðstæðum
og viðhorfum. Slík innsýn gefur eigin líðan og hegðun annarra merkingu,
gerir hana skiljanlegri og skiptir sköpum um gæði samskipta. Bowlby taldi
eitt helsta einkenni góðrar geðheilsu felast í hæfileika til að finna fyrir og
vinna sig í gegnum sársauka sem fylgir aðskilnaði og missi. Foreldrar sem
hafa ekki fengið viðeigandi stuðning til að taka á erfiðri líðan ráða oft illa við
reiði og sársauka barna sinna og þá er hætt við að sagan endurtaki sig.
Tengslakenningin í dag
Enn deila menn um vísindalegan grunn sálgreiningar og áhrif umhverfis á
þroska mannsins. Umræðan er ekki jafn svart-hvít og fyrir nokkrum ára-
tugum, ekki síst vegna rannsókna í taugavísindum sem hafa sýnt með afger-
andi hætti að umhverfi barns hefur áhrif á hvernig heili þess þroskast.49 Þó
svo að stirt hafi verið á milli Bowlbys og sálgreina framan af njóta kenningar
hans mikils fylgis innan sálgreiningar í dag og eru nýttar bæði við meðferð
47 Jeremy Holmes, John Bowlby and Attachment Theory.
48 Sjá til dæmis Jon G. allen, Mentalizing in the Development and Treatment of Attach-
ment Trauma, London: Karnac Books, 2013.
49 Sjá rannsóknir allan n. Schore, til dæmis Affect Regulation and the Origin of the Self.
The Neurobiology of Emotional Development, new York: Routledge, 2015.