Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Page 38
36
Árbók Háskóla íslands
datar læknadeildar, 256 eða 44%. Næst þeim
koma kandídatar raunvísindadeildar, 132 eða
23%, og heimspekideildar, 66 eða 11%,
kandídatar annarra deilda eru innan við 7% af
ijöldanum. Af 457 kandídötum læknadeildar
eru 256 eða rúmur helmingur erlendis, og af
740 kandídötum raunvísindadeildar eru 132
eða nær fimmti hver erlendis. Þetta eru at-
hyglisverðar tölur, sem gefa tilefni til nokk-
urra hugleiðinga, þótt þær þurfi að vinna bet-
ur, áður en af þeim eru dregnar ályktanir.
Þessir kandídatar, sem brautskráðust fyrir 7-
16 árum, eru á aldrinum 30 - 40 ára og vænt-
anlega flestirmeð ijölskyldur. Sumir, einkum
læknarnir, gætu enn verið við sérfræðinám, en
kandídatar raunvísinda- og heimspekideildar
ættu nær allir að vera komnir í atvinnu. Getum
við vænst þess, að þeir snúi aftur heim? Ekki
mun vera skortur á læknum hér á landi, en
okkur skortir kennara í raunvísindum í fram-
haldsskólum landsins. Nú þykir nám í læknis-
fræði og raunvísindum erfitt. Til þess að ljúka
því þarf góða námsmenn. Allar líkur benda
því til þess, að við séum að tapa burt mörgum
hæfustu námsmönnunum, sem hefóu getað
reynst okkur drjúgir við uppbyggingu at-
vinnulífs og velferðar í landinu. Ef sama hlut-
fall gildir um þá árganga, sem nú eru að braut-
skrást frá Háskólanum, benda þessar tölur til
þess, að við töpum nú um 120 kandídötum á
ári. Takist okkur ekki að byggja upp atvinnu-
greinar, sem nýta háskólamenntað fólk, er
ekki við öðru að búast en vaxandi hluti þess
setjist að erlendis.
Hvað er þá tii ráða? Sumir mundu spyrja,
hvort ekki væri réttast að takmarka þann
fjölda, sem fer í háskólanám og mennta ekki
fleiri kandídata en þjóðin þarfnast. Þessi leið
hefur verið reynd með öðrum þjóðum og
hvergi gefist vel. Enginn getur metið þarfir
atvinnuveganna áratugi fram í tímann. Ef við
veldum þessa leið, værum við að hindra hluta
unga fólksins í að afla sér menntunar og færa
Háskólann í svipað horf og fyrir þremur ára-
tugum, þegar stærstur hluti stúdenta varð að
fara utan til náms. Á tímum alþjóðavæðingar,
frjálsari viðskipta og flutnings vinnuafls milli
landa fær slík einangrunarstefna ekki staðist.
Aðrar þjóðir setja sér sem langtímamarkmið,
að um 60 af hverjum 100 í árgangi afli sér
einhverrar menntunar á háskólastigi til þess
að tryggt verði, að atvinnuvegir þeirra eigi
kost á hæfu starfsfólki. Við hljótum einnig að
vilja mennta æskufólkið og verðurn að leita
leiða til að breyta atvinnuháttum okkar svo,
að við getum nýtt menntun þess. Helsta
kappsmál Háskóla Islands er að byggja upp
framhaldsnám tengt rannsóknum hér á landi.
Stúdentar í framhaldsnámi eru burðarás i
rannsóknarstarfi við flesta háskóla. Meðan
þetta nám fer að mestu fram erlendis, fara
bæði Háskólinn og þjóðlífið á mis við frjóa
hugsun og ósérhlífið framlag áhugasamra
framhaldsnema, og þeir ná ekki skilningi á
islenskum atvinnuhátmm, þörfum vinnu-
markaðar og takmörkunum hans.
Islendingar hafa nú fengið rétt til umsókn-
ar um styrki í rannsóknarsjóði Evrópusam-
bandsins og greiða þar allháa ijárhæð sem að-
gangseyri. Þar bjóðast tækifæri til rannsókna
og þróunar, sem geta stóraukið verðmæti út-
fiutningsafurða okkar og bætt samkeppnis-
stöðu okkar á erlendum mörkuðum. Þessir
sjóðir gera strangar kröfur um gæði og skil-
virkni rannsókna, auk þess sem verkefnin eru
svo stór, að þau verða ekki Ieyst af einstak-
lingum eða litlum stofnunum. Til þess að eiga
von um þessa styrki verðum við að tjalda öllu
til í samvinnu háskóla, stofnana og fyrirtækja
okkar og koma á samvinnu við skyldar stofn-
anir í öðrum löndum. Auk vonar um aukið fé
til rannsóknar- og þróunarverkefna, er helsta
gildi þess að taka þátt í þessari alþjóðlegu
samkeppni um rannsóknarfé, að árangur af
starfi okkar er mældur á sama kvarða og ann-
arra. Við verðum að gangast undir harða sam-
keppni við aðrar þjóðir og sanna, að við höf-
um hæfú fólki og góðri aðstöðu fram að tefla.
Við komumst ekki hjá því að kosta sjálf
nokkru til, ef ávinningur á að nást. Þar skiptir
sköpum, hvernig við stöndum að menntun
æskufólksins og styðjum við rannsóknar-
starfsemi í landinu.
Háskólamenntunin verður okkur fyrst
verulega arðbær, þegar við náum að selja
þekkingu sem útflutningsvöru. Margir telja,
að nauðsynleg iðnvæðing Islands og hag-
kvæm efling Qölbreytilegrar nútímaþjónustu
á næstu áratugum verði ekki tryggð nema með
tilstyrk íjármagns, tækniþekkingar og við-
skiptasambanda, sem nauðsynlegt er að afla
frá erlendum aðilum. Olíklegt er þó, að er-