Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Síða 39
Rasður rektors
37
lendar íjárfestingar á íslandi nái að valda þeim
strauinskilum, sem við þörfnumst. Við verð-
um að leggjast í víking og freista þess að flytja
ut þekkingu og ráðgjöf á sviðum, þar sem við
erum samkeppnisfær. Stofna fyrirtæki, sem
selja íslenska þekkingu á erlendri grund. Það
starf er reyndar hafið. Brautryðjendurnir hafa
vf rið skipafélög okkar og flugfélög, sölusam-
tök í fiskútflutningi, ráðgjafarfyrirtæki um
V|rk.jun jarðhita og á síðari árum fyrirtæki í
hugbúnaði og tækni, sem byggir á tölvum. Eitt
Ijósasta dæmið var nýlega í fréttum, þar sem
Islenskar sjávarafurðir voru að taka að sér
stóra útgerð og fisksölu á Kamtsjatka.
Hvaða þekking er það þá, sem við gætum
helst gert okkur vonir að selja öðrum, og
hvað gæti Háskóli íslands lagt af mörkum í
þeim efnum? Þessu verður best lýst með
tveimur dæmum.
Augljðst er, að þekking í sjávarútvegi er
meðal þess fyrsta, sem við gætum gert okkur
vonir um að flytja út. Utan úr heimi er litið til
slendinga sem kunnáttumanna í sjávarút-
vegi. Erlendir háskólar hafa beðið Háskóla ís-
ands að skipuleggja og halda sumarskóla og
serhæfð námskeið í greinum tengdum sjávar-
Jttvegi. Sameinuðu þjóðirnar hafa spurst fyrir,
v°rt íslendingar geti tekið að sér deild Há-
* °Ia Sameinuðu þjóðanna í sjávarútvegs-
træðum.
Við eigum stórar rannsóknarstofnanir,
afrannsóknastofnunina og Rannsóknastofn-
Un fiskiðnaðarins, sem njóta alþjóðlegrar
v 'rá'ttgar fyrir framlag sitt í rannsóknum og
sterk sölusamtök og útvegsfyrirtæki með ítök
V1 a um heim. Sjávarútvegs- og skipsstjórnar-
ræði eru kennd í framhaldskólum og sérskól-
Urn.a framhaldsskólastigi. Háskólinn á Akur-
eyn kennir fjögurra ára nám til B. S. prófs í
S|avaHttvegsfræðum, Háskóli íslands rekur
ekk' S^fSla^a sjávarútvegsdeild, en þar með er
e ) sagt, að Háskólinn sinni ekki sjávarút-
Ve.gi. ^eira en 40 námskeið í ýmsum deildum
askólans fjalla um sjávarútveg og skyldar
gremar. I nýjustu rannsóknarskrá, sem nær
yt>r arin 1991-1993, eru 110 rannsóknarverk-
n>. sem tengjast hafinu eða sjávarútvegi, og
síb i k*' ' kennarar og sérfræðingar Há-
0 a Islands vinna nú að rannsóknum tengd-
^rn þessum greinum. Fimm deildir Háskólans
J° a nemendum að stunda meistaranám í
sjávarútvegsfræðum að loknu viðeigandi
fyrsta háskólaprófi. Sjávarútvegsstofnun Há-
skólans fer með stjóm þessa náms og vinnur
að alhliða samhæfingu og eflingu á þeirri
starfsemi innan Háskólans, sem tengist sjáv-
arútvegi. Sex fyrstu nemendumir em nú við
þetta meistaranám auk fleiri nemenda, sem
stunda meistaranám tengt sjávarútvegi á veg-
um deilda. Auk kennslu og rannsókna í sjávar-
útvegsfræðum gegnir Háskólinn mikilvægu
hlutverki í rannsóknum, menntun og endur-
menntun starfsfólks fyrir matvælaiðnaðinn.
Ef íslensk matvælaframleiðsla á að verða
samkeppnisfær við erlenda framleiðslu þarf
að stórefla menntun og bæta aðstöðu og
tækjakost til rannsókna- og þróunarstarfa fyr-
ir þennan iðnað. Eitt fremsta áhugamál á
þessu sviði undanfarin ár hefur verið að koma
upp matvæla- og sjávarútvegsgarði, sem yrði
miðstöð kennslu, rannsókna og þróunar í mat-
vælafræði, sjávarútvegsfræði, framleiðslu- og
vinnslutækni og markaðssetningu afúrðanna.
Þar gætu matvælafýrirtæki leigt tímabundna
aðstöðu, sem uppfyllti gæðakröfur vinnu-
staðla og aðbúnað fýrir vöruþróun og tilrauna-
framleiðslu. Þessi aðstaða mundi gerbreyta
samkeppnishæfni íslendinga um stóra alþjóð-
lega rannsóknarstyrki, sem gætu skilað veru-
legum ávinningi inn í landið. Slík þróunar-
miðstöð yrði einnig glæsileg sýningaraðstaða
fyrir íslenska matvælaframleiðslu, sem sölu-
samtök og fýrirtæki gætu boðið innlendum og
erlendum gestum að skoða.
Þegar litið er til þess mikla ljölda kennara
og sérfræðinga, sem starfar við Háskólann á
sviði raunvísinda og verkfræði, viðskipta-
fræði og hagfræði, félagsvísinda og lögfræði,
er ljóst, að Háskólinn býr yfir miklum mann-
auði og þekkingu, sem unnt er að virkja til
framfara innan sjávarútvegs og matvælaiðn-
aðar. Nauðsynlegt til árangurs er að stilla
saman krafta allra þeirra, sem að þessum
málum vinna og samnýta þá aðstöðu og
þekkingu, sem til er í landinu, mannafla,
bókasöfn og rannsóknartæki. Markvisst er að
því unnið að tengja starfsemi Háskólans á
sviði sjávarútvegs og matvælafræði rann-
sóknar- og þróunarstarfi Hafrannsóknastofn-
unarinnar, Rannsóknastofnunar fiskiðnaðar-
ins og helstu fýrirtækja í sjávarútvegi, jafn-
hliða auknu samstarfi við Háskólann á Akur-