Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Síða 46

44
Árbók Háskóla íslands
enda til að vernda fjárhag sinn og gæði náms-
ins, ef aðsókn verður meiri en framlög stuðn-
ingsaðila leyfa. Þessi stefna hefur ekki átt
meirihluta fylgi á Alþingi til þessa. Jafnhliða
henni yrði að breyta stuðningi við námsmenn
til að tryggja, að allir geti átt kost á námi óháð
efnahag og efla aðra skóla á háskólastigi til að
taka við þeim nemendum, sem sjálfseignar-
stofhunin vísaði frá sér. Háskólinn mun taka
sér góðan tíma til að meta kosti og galla þess-
arar hugmyndar. Ef svo færi, að ekki næðist
viðunandi þjónustusamningur við Háskólann,
sem ríkisstoíhun gæti hann talið sér farsælast
að verða sjálfseignarstofnun með meira sjálf-
ræði um skyldur. Háskólinn mun fylgjast
grannt með þeim breytingum, sem verða á
stöðu grunnskóla við flutning þeirra frá ríki til
sveitarfélaga og við stofnun listaháskóla sem
sjálfseignarstofnunar. Þótt margir bestu há-
skólar víða um lönd séu einkaháskólar, munu
þess fá dæmi, að þar séu ekki jafnframt starf-
ræktir ríkisháskólar. Hugsanlegt er, að farsæl-
ast þætti að fara þann milliveg, að Háskóli ís-
lands skiptist í almennan ríkisháskóla, sem
stæði öllum stúdentum opinn til byijunar há-
skólanáms, og tengdar sjálfseignarstofnanir,
sem önnuðust starfsmenntun og rannsóknar-
nám á sérsviðum, veldu strangt inn og nytu í
rekstri stuðnings fleiri en ríkis, m. a. skóla-
gjalda frá nemendum eða sveitarfélögum.
í umræðu um Háskólann af þessu tilefni
hafa þær raddir heyrst, að hann ætti ýmsar
gullkistur, sem hann gæti ausið úr til að mæta
vaxandi kostnaði vegna kennslu, án þess að
auknar fjárveitingar komi á móti úr ríkissjóði.
Þar mun einkum vísað til Happdrættisins, því
að önnur fyrirtæki Háskólans skila honum
ekki markverðum arði. Vissulega aflar Happ-
drætti Háskólans honum mikilvægra tekna.
Þar stendur Háskólinn í þakkarskuld við þjóð-
ina, sem hefúr með frjálsum framlögum gert
honum kleift að byggja húsnæði til kennslu og
rannsókna og veitt fé til viðhalds þessara
bygginga og kaupa á rannsóknartækjum.
Menn geta gert sér í hugarlund, hvernig búið
væri að Háskólanum, ef hann hefði ekki notið
Happdrættisins. Sennilega hefði háskóla-
hverfið aldrei verið byggt, heldur hefði starf-
semin dreifst um alla borg og verið að mestu í
óhentugu leiguhúsnæði, þó varla Alþingis-
húsinu, þar sem hann var fyrstu 30 árin. Því
miður hefúr Happdrættið ekki haft undan að
mæta þörfum vegna vaxandi fjölda stúdenta
og aukinna rannsóknarumsvifa. Það hefur
einnig rýmað vegna harðnandi samkeppni við
málsvara annarra mikilvægra verkefna, sem
einnig eru fjármögnuð með happdrættistekj-
um. Þess munu fá dæmi, að þjóðarháskóli fái
enga fjárveitingu úr ríkissjóði til bygginga,
viðhalds þeirra eða rannsóknartækja. Meðan
þeim þörfúm er hvergi fúllnægt, getur Há-
skólinn ekki fallist á að verja tekjum Happ-
drættisins til reksturs. Meginforsenda reksturs
hlýtur að verða vandaður þjónustusamningur
við ríkið, sem tæki mið af þeim kostnaði, sem
fylgir nemendum og þeim rannsóknum, sem
Háskólanum er ætlað að stunda.
Háskólinn hefur alla tíð verið ábyrgur og
gætinn í sínum fjármálum. Með styrkri fjár-
málastjórn var vaxandi kennsluþörf mætt með
verulegri hagræðingu á árunum 1988 - 1991,
en með skerðingu fjárveitingar 1992 var það
svigrúm á enda og grípa varð til harkalegs nið-
urskurðar. Þær ráðstafanir voru ætlaðar til
eins árs, en þar sem ekki hefúr úr ræst og nem-
endum hefúr enn fjölgað, er staða mála í
mörgum kennsludeildum orðin óbærileg. Val-
námskeiðum hefur verið fækkað svo, að nem-
endur eiga erfitt með að finna sér námskeið
við hæfi og verða að velja námskeið, sem ekki
skila þeim í átt að því marki, sem þeir hafa sett
sér með náminu. Kennsla fer fram í sífellt fjöl-
mennari hópum, og fjöldi nemenda um hvem
kennara er slíkur, að lítið tóm gefst til við-
ræðna og leiðbeininga. Verklegar æfingar og
vinna við raunhæf verkefni eru og í lágmarki.
Engum dylst, að standi þessir kennsluhættir til
lengdar, hrakar gæðum kennslunnar, og gildi
þeirrar menntunar sem veitt er verður rýrara
en við er unað. Nemendur teflast í námi og
fleiri hverfa brott án þess að ljúka námi.
Háskólinn hefúr borið kennsluhætti sína
saman við staðla, sem notaðireru í evrópskum
háskólum. Af þeim er ljóst, að í fjölmennustu
greinum hér eru kennarar of fáir miðað við
nemendafjölda, kennt er í stærri hópum en
æskilegt er, og nemendur fá of litla þjálfún og
leiðbeiningu í lausn verkefna í smærri hópum.
Til að ná eðlilegum kennsluháttum miðað við
þessa staðla þyrfti ráðstöfunarfé kennslu-
deilda Háskólans að aukast að lágmarki um
300 m. kr. á ári. Þar er kostnaður reiknaður