Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Side 497
495
Bgnnsóknar- oa þ|ónustustofnanir
undanskildum einstaka mælingum með
uýrum búnaði, sem ávallt verður að gera erlend-
's- Samstarf við erlendar tilraunastofur hélst þó,
Par sem viðfangsefni rannsóknanna urðu flókn-
ari- Par má telja öflugt samstarf með tíðum
sýnaskiptum við Tækniháskólann í Stokkhólmi
°8 Chalmers háskólann í Gautaborg. Haust-
misserið 1994 hófst samstarf við Tokyo fns-
htute of Technology um rannsóknir á zinksel-
eni- Loks má geta þess, að 16. norræna ráðstefn-
an urn eðlisfræði hálfleiðara var haldin hér á
andi í júnímánuði 1994. Um 130 eðlisfræðing-
ar sóttu hana. Viðfangseftii tilraunahópsins á
aunvísindastofnun hafa einkum beinst að
egðun litíns og annarra léttra málmjóna í gall-
'narseni. Rannsóknimar náðu til ýmissa raf- og
Josfræðieiginleika efnanna. í upphafi var sterk
' æting í brennidepli, einkum sá hæfileiki litíns
. Valda háu viðnámi, ef styrkur þess yfirgnæf-
"'grunna íbót efnisins. Ljóshrif afvöldum þess-
a'a lýrirbæra vom rannsökuð og ályktað, að
^"borðar efnisins bjöguðust vegna lítillar
f ýl'ngar veilumætta litínrafgjafa og litínraf-
Pega í berasnauðu efhinu. Þá beindist athyglin
e"inig að leiðni vægt litíníbættra sýna, upphaf-
^ga bæði rafeinda- og holuleiðandi. í ljós kom,
■'tmíbótin gengur í efnasamband við rafþega
°8 myndar óhlaðnar veilusameindir. Leiðni
r fyrir vikið. Litínið myndar áhinn bóginn
• . Pe8a í rafeindaleiðandi efnum, og minnkar
' "'nafþessumsökum vegna flölgunar hlað-
'nna veilna. Niðurstöður rannsóknanna voru
o°rnar saman við hegðun vetnis í hálfleiðurum
8 drög lögð að mælingum á raforku litíns frá
ig Pe8unum. Hliðstætt verkefni vareinnig unn-
k 1 lítíníbættum kísli. Einnig var hafinn undir-
,nin8ur sams konar rannsókna á vetnismeng-
0u “oluleiðandi zinkseleni.
^Gslaeðlisfræði
. páll Theodórsson: Á tímabilinu var rann-
num á núlltölu geislanema í veikgeisla-
æ 'ngum haldið áfram, en mælingar á veik-
iiíu ®eis*av'rkum sýnum hafa staðið allt frá ár-
fól ■' ^"""sóknirnar voru meðal annars
si Hllar 1 samanburði á núlltölu Nal og Csl
up ,Urnenia' Einnig var aflað ítarlegra
PP ýsinga um veikgeislamælingar í tímarita-
st ni K>sö Forskningscenter. Árangur þessa
tæk S Var kýnntur ' íjórum fyrirlestrum um
mna við alþjóðlegan sumarskóla á Spáni
"stið 1992. í byrjun ársins 1994 var svo
samið við World Scientific útgáfúfyrirtækið
um útgáfú bókar urn veikgeislamælitækni,
Measurements of weak radioactivity. I bókinni
verður unnið úr margvislegum eldri mæling-
um, sem gerðar hafa verið síðustu 10-20 ár.
Einnig var unnið að undirbúningi ís-
lenskrar C-14 aldursgreiningarstofu. Samin
var ítarleg greinargerð með umsóknum um
fjárveitingu til stofnunar hennar. Heimilda-
söfnun var einkum unnin á C-14 Daterings-
laboratoriet við Nationalmuseet í Kaup-
mannahöfn og í Risö. Meginrök fyrir stofnun
slíkrar stofú á íslandi er brýn þörf á nákvæm-
ari mælingum við aldursákvarðanir fornleifa
en til þessa hafa fengist. Fyrirhugað er, að
aldursgreiningar stofunnar byggist á veik-
geislamælitækni.
Þróun lyktarnema, sem greinir ferskleika
fisks og fiskafurða
Rögnvaldur Ólafsson, Þorsteinn I. Sigfús-
son: Markmið verkefnisins var að þróa mæli-
tækni og mælinema til að skynja og mæla lít-
ið magn efna í lofti, lykt, einkum með það
fyrir augum að mæla ferskleika fisks og fisk-
afurða á borð við lýsi. Svörun nemanna, sem
notaðir voru í verkefninu, byggðist á ísogi
gassameinda í hálfleiðarahimnu. Isogið
breytir rafleiðni himnunnar með því að binda
hleðslubera hennar og er skynjað með því að
mæla breytingu í rafviðnámi. Helsti kostur
tækninnar er, að hún krefst ekki snertingar
skynjara og sýnis. Niðurstöður voru bornar
saman við skynmat og efnafræðimælingar,
sem algengastar eru til að meta ferskleika.
Eðlisfræði hálfleiðara: Miðsæ kerfi
Viðar Guðmundsson: í rannsóknum á
lotubundnum kerfum var kannað grunn-
ástand víxlverkandi tvívíðs rafeindakerfis í
þverstæðu fóstu segulsviði og lotubundnu
mætti. Athyglin beindist að áhrifum brota-
orkurófs kerfisins, svonefnds orkurófs Hof-
stadters, á jafnvægiseiginleika og Ijósísog
rafeindanna. Verkefnið var unnið í samvinnu
við kennilega eðlisfræðinga og tilraunahópa
við Max Planck stofnunina í Stuttgart.
Rannsóknir á ljósísogi skammtapunkta
beindust að víxlverkun yfirtóna hringhraðals-
hermu við rafgasbylgjur og áhrif hennar á
ljósísogið. Samvinna var við kennilega eðlis-
fræðinga á Max Planck stofnuninni í Stuttgart