Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Síða 512
510
Árbók Háskóla íslands
upphafi ísaldar við Norður-Atlantshaf, og
beinast þær sérstaklega að ásýnd setlaga á efri
hluta tertíers og neðri hluta kvarters. í öðru
lagi er unnið að rannsóknum á sjávarsetlög-
um, sem myndast hafa á landgrunni íslands á
tertíer og kvarter. Mikilvæg gögn um set-
myndun á landgrunninu fengust við borun í
Flatey á Skjálfanda, en borkjarninn var tekinn
til rannsóknar á jarðfræðistofij að tilhlutan
hafsbotnsnefndar iðnaðarráðuneytisins í sam-
vinnu við Jarðhitadeild Orkustofnunar. í
þriðja lagi er unnið að rannsóknum á um-
hverfi og aðstæðum við setmyndun á virkum
gosbeltum landsins og jafnframt að saman-
burði við setlög á tertíer. í samvinnu við jarð-
og landfræðiskor hefur verið unnið að ná-
kvæmri jarðfræðilegri kortlagningu á Vatns-
nesi og Barðaströnd. Einnig er haldið áfram
rannsóknum á Tjörneslögum, bæði hvað
snertir jarðlagaskipan og umhverfi setmynd-
unar. Hafin var samvinna við Árósaháskóla
um rannsóknir á götungum í sjávarseti á Tjör-
nesi. Lögun öskukorna frá Heklu og fleiri eld-
stöðvum og tengsl lögunar við efnasamsetn-
ingu og gosferli er til rannsóknar, og áfram er
fylgst með hraða molnunar og lögunarbreyt-
inga við strönd Eldfellshrauns á Heimaey. í
samvinnu við Rannsóknastofnun byggingar-
iðnaðarins er unnið að rannsókn á samspili
kornalögunar og eiginleika steinsteypu.
Steingervingafræði
Leifur A. Símonarson: Fengist er við
rannsóknir á steingervingum í borkjarna frá
Flatey á Skjálfanda, en hann tengist Tjör-
neslögum (Breiðuvíkurlögum). Rannsóknir á
súrefnissamsætum í sælindýraskeljum úr
Tjörneslögum veita upplýsingar um sjávar-
hita á myndunartíma laganna. Áfram er hald-
ið rannsóknum á sælindýrum í Tjörneslög-
um. Þá er einnig unnið að rannsóknum á ís-
lenskri tertíerflóru og tertíerum landspen-
dýrum úr Vopnafirði. Steingervingar úr jarð-
lögum í Fossvogi og á Seltjarnarnesi eru enn
til rannsóknar, en rannsóknum á fánum úr
sjávarsetlögum frá upphafi ísaldar á Norður-
Grænlandi fersenn að ljúka. Samstarfsaðilar
eru á jarðfræðistofnunum Hafnar- og Árósa-
háskóla, í háskólanum í Bergen og á Orku-
stofnun.
Náttúruvá
Páll Imsland: Innan þessa rannsóknarsviðs
er leitast við að greina þá jarðfræðilegu þætti
í íslenskri náttúru, sem ógna landnýtingu,
fjárfestingu, mannslífum og ýmsum umsvif-
um í landinu. Þegar náttúran kemst í þann
ham, að hraði eða umfang ferla hennar
verður meira en svo, að venjulegur útbúnað-
ur og almenn hönnun standist áraun hennar,
gerast atburðir, sem gjarnan hafa verið
nefndir náttúruhamfarir eða hasi. Verksvið
þetta miðar að því að kortleggja náttúruhani-
farir á íslandi í tíma og rúmi og auka þekk-
ingu á tíðni þeirra og dreifingu um landið.
í þessu samhengi er leitað svara við
spurningum um það, hvaða ferli í íslenskri
náttúru geti orðið ógnandi, hversu algengt
það sé, að þau verði ógnandi, hvernig þessi
ferli dreifast um landið með hliðsjón af
breytilegu eðli þess og staðháttum, hvort fýr'
irfram sé unnt að gera sér grein fyrir umfang1
slíkra atburða á ákveðnum stöðum og ef til
vill kortleggja þá, svo að hægt sé að segja
fyrir um komutíma þeirra, áhrif og afleiðing-
ar. Taka verður mið af þessum þáttum, svo að
unnt sé að bregðast rétt við náttúruhamför-
um. Sumar náttúruhamfarir gerast með ógn-
arhraða og fyrirvaralítið, t. d. Heklugos, er.
aðrar hægar og eiga sér greinilegri aðdrag-
anda og má þar nefna breytingar á strönd a
Breiðamerkursandi. Verkefnið í heild miðai
að upplýsingaöflun og kortlagningu á natt-
úruvá almennt í Iandinu, bæði á landinu *
heild og einnig á einstökuin svæðum. Þá eru
og athugaðar samverkandi hættur og einsta 'a
hættuþættir. Stefnt er að því m. a. að fá y ir
lit yfir hættur af jarðfræðilegum toga fyrl
landið allt, eins konar samsett hættukort a^
landinu, en einnig er stefnt að kortum °S
greinargerðum um einstök svæði og '>'rl ^
bæri. Má þar nefna hættu þá, sem fylgir ® _
umbrotum í Kötlu og tíðnidreifingu g)os
falls um allt land. Þannig eru verkefni eitisi o
rannsóknir á Snæfelli og verkefnið um Þr° .
landslags á Suðausturlandi og raunar e^.
verkefni sprottin upp úr þessu meginver e
um náttúruvá.