Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Síða 191

191
Kennaramenntun og viðmið um hana.
Í átján ríkjum Evrópusambandsins er nú gerð krafa til framhaldsskólakennara um að
minnsta kosti fimm ára háskólamenntun með fullgildum lokaprófum og í tólf þeirra
svipuð krafa til kennara á unglingastigi. Á Norðurlöndunum tekur kennaranám þrjú
til fimm eða sex ár en yfirleitt er krafist minnst fjögurra ára náms til grunnskóla-
kennslu og fjögurra og hálfs árs til fimm og hálfs árs náms til að kenna á unglingastigi
og í framhaldsskólum. Meðallengd kennaramenntunar í OECD löndunum er rúm-
lega fjögur ár fyrir grunnskólakennara og um fimm ár fyrir framhaldsskólakennara.
Svokallað kandídatsár bætist sums staðar við lokaprófið áður en fullum kennslurétt-
indum er náð og í sumum löndum þurfa kennaraefni að þreyta sérstök kennarapróf.
Kennaramenntun á Íslandi er með því stysta sem þekkist í Evrópu, eða þriggja ára
háskólapróf, B.Ed gráða fyrir leik- og grunnskólakennara og þriggja ára háskólagráða,
BA/BS próf eða sambærileg próf, ásamt eins árs kennslu- og uppeldisfræðimenntun,
eða fjögurra ára lágmarksmenntun fyrir framhaldsskólakennara í bóklegum greinum,
en iðnmeistararéttindi ásamt kennslu- og uppeldisfræðimenntun á háskólastigi fyrir
starfsmenntakennara.
En líta verður til fleiri atriða en lengdar kennaramenntunar. Viðmið um gæði kenn-
aramenntunar eða staðla má líta á sem viðleitni til að auka og tryggja gæði, samsvörun
og gagnsæi í menntakerfinu. Viðmiðum um skipan og starfshætti menntastofnana
annars vegar og viðmiðum um tilskilda eða æskilega eiginleika og hæfileika kennara-
efna hins vegar þarf að halda aðskildum. Sérstök viðmið um gæði kennaramenntunar
hafa ekki verið gefin út af menntamálaráðuneytinu á Íslandi en einstakir háskólar hafa
unnið að slíkum viðfangsefnum. Starfshópur um framtíðarskipan kennaramenntunar
lagði til í skýrslu sinni til menntamálaráðherra í mars 2006 til að sett yrðu stöðluð við-
mið um kennaramenntun sem kennaramenntunarstofnanir gætu tekið mið af í starfi.
Viðmiðin mynduðu uppistöðu í gæðastýringu kennaramenntunar en hún væri aftur
hluti af gæðakerfi háskóla. Þessi tillaga hópsins er nátengd annarri tillögu um að
skoðað verði vandlega að koma á fót með lögum svokölluðu kennsluráði (teaching
council) með svipuðu sniði og til dæmis Skotar og Írar hafa gert. Starf kennsluráða
tekur meðal annars til gæðaviðmiða fyrir alla kennaramenntun, skipulags varðandi
reynslutíma nýrra kennara, leiðsagnar nýliða, eftirlits með kennaramenntun og sí-
menntun og endurskoðunar á námsframboði í kennaramenntun.
Fyrrgreindur starfshópur lagði til að menntun leik-, grunn- og framhaldsskóla-
kennara yrði lengd og hún löguð að Bologna-ferlinu um skipan háskólanáms í Evrópu
sem Ísland tekur þátt í. Kennaranám verði skipulagt sem þriggja ára grunnnám og
tveggja ára framhaldsnám til meistaraprófs. Menntun starfsmenntakennara taki hlið-
stæðum breytingum og ofan á menntun þeirra í kennslugrein bætist tveggja ára kenn-
aramenntun. Starfshópurinn taldi að auk lengingar námsins þyrfti að styðja betur við
kennarastarfið og styrkja umgjörðina og að því lúta tillögur um kerfi gæðaviðmiða
og kennsluráð. Í beinu samhengi við tillögur um lengingu náms og um gæðaviðmið
standa svo tillögur hópsins um að menntun skólastjórnenda verði skilgreind þó starfs-
hæfi þeirra byggist áfram á tilskilinni menntun og réttindum á viðkomandi skólastigi,
um starfsþjálfun kennaraefna, um símenntun og tækifæri til framhaldsmenntunar.
ELNA KATRÍN JÓNSDÓTTIR