Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 63

A meðal hinna tíu þúsund hluta
61
ur þetta vandamál hins vegar aldrei skotið upp kollinum þar sem tvíhyggja
sálar og líkama hefur aldrei átt sóknarfæri.
Þegar hefiir verið drepið á því að í kínverskri heimspeki eru efnisleiki og
líf fullkomlega samþætt. Um leið eru lífið og sálin gegnsýrð hvort af öðru.
Þetta kemur til sökum þess að líkaminn er ekki einungis efnislegur í strang-
asta (eða vestrænum) skilningi þess orðs, heldur rúmar hann jafnt lífið sem
sálina, enda kínverskur efnisleiki af „lífrænum" toga. Að sama skapi er sálin
ekki eingöngu andleg, heldur felur í sér lífið og þar með einnig hinn svokall-
aða efnislega líkama. Með þessum hætti elur náttúruleg heimsfræðin af sér
kenningu um sál og líkama sem ekki lýtur tvíhyggju.27
10. Sálin býr ígervöllu umhverfinu og öllum hlutum þess
Þetta sjónarmið leiðir röklega af allri fyrri umræðu. Þar sem sálin býr í líf-
rænum efnisleika gjörvalls veruleikans getur hún ekki einskorðast við
ákveðna staði. Hún er ekki sjálfstætt „lokað kerfi“, né heldur einhvers konar
hliðarafurð heilastarfseminnar. Þess í stað er litið á hana sem lífsorku eða líf-
skraft í sjálfu sér sem á vissan hátt veldur birtingarmynd hins líkamlega eða
efnislega.
Zhuangzi: „Rósemdin í hjarta spekingsins er spegill alheimsins og allra
hluta.“28
Mensíus: „Hinn fágaði persónuleiki veldur breytingum þar sem hann á leið
um, en kraftaverkum þar sem hann dvelur. Jafnt ofan sem neðan tekur hann
þátt í stórstreymi himins og jarðar [heimsins]."29
11. Náttúran býrpar með yfir verðmæti
Þar sem kínversk heimspeki lítur annars vegar svo á að eining ríki á milli sál-
ar og líkama og hins vegar að sálin búi í gervöllu umhverfinu og öllum hlut-
27 Þar sem kínverskir heimspekingar deildu í raun aldrei um samband sálar og líkama er nokkur skort-
ur á skýrum dæmum um þetta efni. I skýringum sínum við þetta sjónarmið fjallar Tang hins vegar í
löngu máli um tvö mikilvæg hugtök: annars vegar xin sem felur í sér bæði „hjarta“ og „hug“, hins veg-
ar ren xing sem á Vesturlöndum er gjarnan túlkað sem „manneðlið". Þar sem þessi flókna umræða
myndi krefjast of umfangsmikilla skýringa hef ég valið að sleppa henni hér. Hins vegar má nefna að
Hall og Ames {Anticipating China, s. 24) benda á að tvíræðni hugtaksins xin gefur til kynna að tví-
hyggja um líkama og sál sé fjarverandi. Þeir halda því einnig fram að hefðbundin þýðing ren xingsem
„manneðlið" sé vafasöm þar sem hún hvílir á vestrænni hugmynd um óbreytanlegt manneðli á með-
an ren xinggzú ávallt ráð fyrir breytingum í samræmi við hið lífræna efnishugtak qi. Ames fjaUar nán-
ar um þetta í „The Mencian Conception of Ren xingu.
28 Kafli 13. Þýðing Grahams, s. 259; þýðing Mairs, s. 120.
Mensíus (.Mengzi) er á meðal mikilvægustu rita þeirrar heimspeki sem kennd er við Konfiísíus. Höfimd-
ur þess, Mensíus, var uppi á 4. öld f.Kr. Tilvitnunin er úr VII.A.13. Hér skal helst mælt með enskri
þýðingu D.C. Lau. „Hinn fágaði persónuleiki“ vísar til junzi. I konfusískri heimspeki lýsir hugtakið
manneskju sem náð hefur svo háu félagslegu lærdóms- og þroskastigi að athafnir hennar verka sem
hvetjandi fordæmi fyrir aðra til að mennta sig og bæta. A ensku er junzi oft þýtt sem „gendeman“ en
þar sem kínversk nafnorð greinast ekki í kyn tel ég villandi að einskorða hugtakið við karlmenn.