Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 177

Af nýju lífualdi
75
Vesturlanda og tryggir sér ráðandi stöðu gagnvart óupplýsingavæddum lönd-
um. I dag er upplýsingavæðingin á tvennan hátt rjómi kapítalískra fram-
leiðsluhátta: Annars vegar opnar hún leið að nýjum landvinningum með til-
heyrandi auknum framleiðni- og framleiðslumöguleikum, hins vegar tekur
hún sér, í krafti útþenslu- og gróða-möguleika sinna, stöðu efst í valdastig-
veldi ólíkra framleiðsluhátta og skipar öllum öðrum í sæti neðar í stigveldinu.
Umskiptin sem þeir Negri og Hardt lýsa eiga sér ekki stað í lausu lofti,
heldur eiga þau sér stað í kjölfar kreppu kapítalismans upp úr 1970. Astæð-
ur kreppunnar telja þeir vera nokkrar og samverkandi. Sú sem við höfum
áhuga á hér er að útþensla kapítalismans, sem fólst í opnun landsvæða og
náttúruauðUnda í nýlendustefnunni og ný-nýlendustefnunni, tekur enda.
Svo til öll lönd og flestar náttúruauðlindir heimsins hafa verið opnuð heims-
markaðnum. Svo er ekki að skilja að hér sé um að ræða algert vistfræðilegt
hrun kapítahsmans, sem standi frammi fyrir endimörkum vaxtarins. Olíu-
kreppan á áttunda áratugnum verður til þess að olíufyrirtækin fjárfesta í vel
heppnaðri leit að nýjum auðlindum og hið vistfræðilega hrun lætur enn bíða
eftir sér (þótt það sé mögulega aðeins spurning um tíma). Mestu skiptir að
um þetta leyti verður ljóst að hin ytri náttúra mun ekki fuhnægja vaxtar- og
útþenslukröfixm kapítahsmans, tU þess er uppgötvun nýrra auðlinda og bind-
ing nýrra landsvæða við heimsmarkaðinn of hæg. Hin vestræna tvíhyggja
sem aðgreindi heiminn í náttúru og menningu, mannhyggja, skynsemis-
hyggja upplýsingarinnar og vísinda nútímans, sem tryggðu landfræðilega út-
þenslu og vöxt kapítalismans í aldaraðir, verður honum fjötur um fót. I færsl-
unni frá iðnaðarsamfélagi til samfélags upplýsingatækninnar beinist því
athygli kapítahsmans í síauknum mæli að „innri“ náttúru mannsins og sam-
skiptamynstrum hans.4 Maðurinn verður að auðlind eða námu.5 Hin skýru
mörk á miUi (mannlegrar) framleiðslu og náttúru verða óljós. Þessi þróun er
skýr í Uftækniiðnaðinum og lífvísindum sem tengjast honum. Islensk erfða-
greining sýnir okkur til að mynda hvernig hinn nýi kapítalismi leitar ekki
auðlinda í jörðu heldur í „innri“ náttúru „einsleitrar" þjóðar, í erfðaefni
hennar.6 Auga kapítalismans beinist svo að segja inn á við í stað þess að
4 í þessari grein er athyglinni beint að líftækni og líftækniiðnaði en ekki að upplýsingatækni og -iðnaði,
en báðar eru hluti af upplýsingavæðingunni. Þessar tvær greinar kapítalískrar framleiðslu eru nátengd-
ar í gegnum upplýsingahugtakið en það er lykilframleiðsluhugtak beggja greina. Ennfremur eiga þær
það sameiginlegt að hafa staðið í fararbroddi nýrra framleiðsluhátta, sem finna útþenslusvið sitt í fram-
leiðslu á manninum og hinu félagslega: „Ummyndun heimsvaldalandafræði nútímans og tilkoma
heimsmarkaðarins er til marks um framgang kapítah'skra framleiðsluhátta. [...] Uppbyggingu rása og
garða nýrra hnattflæða hefiir fylgt ummyndun sjálfra ráðandi framleiðsluferlanna, með þeim afleið-
ingum að hlutverk iðnvæddrar verksmiðjuvinnu hefur minnkað og boðrænni samstarfs- og hrifvinnu
gert hærra undir höfði. Sköpun auðs í eftirnútímavæðingu veraldarefnahagsins hneigist æ meir í átt
að því sem við munum nefna lífpólitíska framleiðslu, framleiðslu samfélagslífsins sjálfs, þar sem hið
hagfræðilega, pólitíska og menningarlega skarast í auknum mæli og tengist innbyrðis." (Negri og
Hardt, „Lífþólitísk framleiðsla - ásamt formála að Veldinu, Hugur, 15. ár (2003), s. 151-152.
5 Sjá Antonio Negri og Michael Hardt, Empire, London 2000, s. 280-304. Einnig Thomas Lemke,
„Regierung der Risiken", Gouvemmentalitat der Gegenwart, ritstj. Bröckling/Lemke/Krasmann,
Frankfurt 2000; og viðtal Jóns Ólafssonar við Skúla Sigurðsson, „Eins og heil loðnuvertíð", www.kist-
an.is, 24. maí 2002.
6 Sjá viðtal Jóns Ólafssonar við Skúla Sigurðsson: „Eins og heil loðnuvertíð", www.kistan.is, 24. maí
2002.