Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 113

Islenskur Nietzsche við aldamót
iii
Nietzsche“ (23) og er ekki jafn heillaður og Sigurður A. Magnússon. Hann
„undrast vinnubrögð dr. Kaufmanns" og dregur „í efa margar órökstuddar
fullyrðingar hans.“ (46-47) Fyrst tínir hann til að Kaufmann geri ekki
dýrkun Nietzsches á fransk-þýska stríðinu 1870/1 skil og bendir á að Hider
lýsi einnig yfir hrifningu af því stríði í Mein Kampf. Einar minnir á að Nietz-
sche hafi verið „sjálfboðaliði í þessu víðfræga stríði“ en „Kaufmann bendir
ekki á þessa mikilvægu staðreynd."53 Einar spyr: „Hvað veldur, að bréf, sem
Nietzsche skrifaði Erwin Rohde 27.5. 1872 og haldið var mjög á lofti fyrir
stríð, finnst ekki í heimildum eftir stríð? Bréfið lýsir mjög vel hugarástandi
hans á þessu tímabili, en þar stendur: ,Baráttu! Baráttu! Baráttu! Eg þarfn-
ast stríðs/ (Kampf, Kampf, Kampfl Ich brauche den Krieg).“ (23-24) Einar
á hér við Kaufmann jafnt sem nýja endurskoðaða útgáfú Nietzsche-
fræðingsins Karls Schlechta á verkum (og bréfúm) Nietzsches (1954-56).
Einar er ekki jafn sannfærður og Sigurður um að „hreinsuð" útgáfa Schlechta
muni leiða hinn sanna Nietzsche í ljós, og þykir honum Schlechta hafa
hreinsað fúll vel til í bréfasafni Nietzsches: „í hinni nýju, endurskoðuðu út-
gáfú á verkum Nietzsches eru birt 278 bréf, en aðeins eitt af þeim bréfúm,
sem hér er vitnað í, eru í þessari útgáfú. Einnig er sleppt setningum frá
gömlum útgáfúm" (27). Bréfið er ekki að finna í Nietzsche-útgáfú Schlechta
þótt þar megi finna bréf til Rohde fyrr þennan sama mánuð. Ástæðan er
varla sú að bréfið hafi reynst falsað enda voru flest fölsuðu bréfin stíluð á fals-
arann sjálfan, systur Nietzsches.54 Kaufmann virðist ekki geta þessa bréfs
sem hugsanlega gæti truflað þá mynd af Nietzsche sem hann dregur upp.
Einar telur sig á eftirstríðsárunum sjá tilraunir til að hylja þá staðreynd að
skrif Nietzsches hafi einkennst af stríðsdýrkun: „Heimspeki hans, siðfræði,
saga, listir og skáldskapur hans allur, að undanteknum nokkrum ljóðum, en
hann var gott ljóðskáld, er að mestu magni fyrir þjóð, sem vill ala þegna sína
upp í anda stríðs og hernaðar." (24) Líkt og Agúst H. Bjarnason dregur Ein-
ar fram og gagnrýnir stríðsdýrkun í verkum Nietzsches og minnir á Jakob J.
Smára þegar hann segir Nietzsche miða „uppeldi kvenna við þjóð, sem er að
búa þegna sína undir stríð“ (26). Einar velkist ekki í vafa um að stríðsdýrkun
Nietzsches hafi ýtt undir stríðsáráttu nasista: „Það er deginum ljósara, að rit
Nietzsches örvuðu áhuga Þjóðverja á hernaði fyrir báðar heimsstyrjaldirnar
og áttu þar með þátt í mikilli ógæfú um allan heim. Ég hef þess vegna af
ráðnum huga dregið upp dökka mynd af lífi hans og starfi, en sanna þó.“ (46)
Einar sér hjá Nietzsche ekki aðeins félagslegan darwinisma heldur einnig
átakalögmál þjóða á milli. Markmiðið sé ofurmennið og til þess að því verði
náð sé nauðsynlegt að sýna miskunnarleysi og tortíma hinu veika: „Ein af
kenningum Darwins fjallar um vöxt og viðgang hinnar blindu náttúru, en
þar á að ríkja miskunnarlaus samkeppni, barátta upp á líf og dauða. Siðalög-
málið er þetta: Sá sterki og heilbrigði skal lifa, en sá minnimáttar og veiki
hverfa. Þetta siðalögmál færir Nietzsche ekki aðeins yfir á mannlegt þjóðfé-
53 Kaufmann (26) bendir reyndar á þessa staðreynd.
54 Curt Paul Janz getur hins vegar bréfsins í Friedrich Nietzscbe I-III, Múnchen: Hanser, 1978/79,1. bd.,
s. 460.