Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 57

A meðal hinna tíu púsund hluta
55
Laozi: „Nafnleysan er upphaf himins og jarðar, það sem á sér nafn er móðir
hinna tíu þúsund hluta.“7
Zhuangzi: „I stöðugri hringrás veraldaraflanna er ekkert lagt til hhðar.
Þannig fullgerast hinir tíu þúsund hlutir."8
Liezi: „Hræringar hins óverandi skapa ekki óveru heldur veru.“9
2. Alheimurinn lýtur hvorki tvískiptingu né heldur á hann
sér endimörk
Um þetta sjónarmið er óþarfi að fara mörgum orðum. Tang nefnir það eink-
um til aðgreiningar frá vissum indverskum og búddískum hugmyndum um
tilvist óteljandi heima. Það kemur hins vegar á óvart að hann telur þetta
sjónarmið í fullu samræmi við bæði heimspeki Platons og heimsfræði kristn-
innar, því í báðum tilvikum hafi alheimurinn verið skapaður. Fyrir þá sköp-
un hafi samkvæmt platónskri heimspeki aðeins „hið góða“ átt sér tilvist og
frá sjónarmiði kristninnar aðeins Guð, en í báðum tilvikum sé einungis um
einn alheim að ræða. Mér sýnist hins vegar bæði hin platónska heimspeki og
heimsfræði kristninnar fela í sér hugmyndir um tvískiptingu heimsins sem
gengur þvert á þessa forsendu kínverskrar hugsunar.
Til að styðja ofangreint sjónarmið má taka tvö dæmi:
Zhuangzi: „Er himinninn raunverulega blár? Eða er himinninn svo fjarri að
ekki er unnt að ná ystu endimörkum hans?“10
Eða Daodejing (Bókin um veginn ogdygðina), 1. hluti. Um er að ræða tvímælalaust þekktasta kínverska
heimspekiritið á Vesturlöndum og grundvallarrit heimspeki daóismans (daojia). Það er kennt við heim-
spekinginn Laozi sem mun hafa lifað á 6. öld f.Kr. Hins vegar kann að vera að ritið hafi ekki verið sett
saman fyrr en á hinni 3. og þá af ýmsum höfiindum. Vestrænar þýðingar á þessu verki skipta hundruð-
um, enda textinn knappur og margræður. Ensk þýðing D.C. Lau hefiir almennt verið talin einna best,
en einnig má mæla með danskri þýðingu eftir Poul Andersen og afar andríkri og metnaðargjarnri
þýðingu Ames og Hall sem kom út á síðasta ári (2003). I setningunni sem vísað var í ber að athuga að
ekki er nauðsynlega um lýsingu á sköpun heimsins að ræða, heldur einfaldlega á því hvernig hlutirnir
verða jafnan til í honum. Það sem á sér nafn er móðir hlutanna í þeim skilningi að þeir eru ekki eigin-
legir hlutir fyrr en unnt er að nefna þá. Ames og Hall (Daodejing, s. 77 o.áfr.) undirstrika þessa túlkun
með því að notast ekki að hefðbundnum hætti við hugtökin „vera“ og „óvera“ í þýðingu sinni á you og
wu} heldur þýða þau sem „hið tiltekna“ og „hið ótiltekna" {the determinate/the indeterminaté).
Zhuangpzi er, ásamt Daodejing, mikilvægasta rit daóismans og kennt við höfund þess sem mun hafa
verið uppi á 4. öld f.Kr. Þetta litríka og oft á tíðum spaugsama verk hefur alls að geyma 33 kafla. Sér-
fræðingar eru þó á einu máli um það að einungis fyrstu sjö kaflarnir séu ritaðir af honum sjálfum en
hinir séu verk síðari fylgismanna hans. Tilvitnunin er úr 13. kafla. „Veraldaröflin“ vísar til tian dao,
sem í bókstaflegri þýðingu merkir „vegur himinsins" eða „gangur náttúrunnar." Hér skal einkum mælt
með enskri þýðingu Grahams, sem inniheldur þó aðeins fyrstu sjö kaflana og valda hluta úr þeim síð-
ari, þar á meðal þann hluta þar sem setninguna er að finna (s. 259). Einnig má benda á ágæta þýðingu
Victors Mair á verkinu í heild, hér s. 119.
Liezi er enn eitt mikilvægt daóískt rit. Höfiindurinn Liezi er talinn hafa verið uppi 440-360 f.Kr.Til-
vitnunin er úr fyrsta hluta. I skýringu við þessa setningu í Zhuzi jicheng segir: „Tilvist þess sem er
ræðst af samspili óveru og sköpunar. Með öðrum orðum, sköpunin verður að eiga uppruna sinn í óver-
unni, annars getur óveran ekki skapað veru. Það ræðst af óverunni hvort þessi hræring nái fram að
ganga og þar með hvort af hreyfingu sköpunarinnar leiði að hlutunum verði komið á fót.“ (3. bindi,
Liezi, s. 4)
Kafli 1. Þýðing Grahams, s. 43; þýðing Mairs, s. 4.
10