Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 104

Hugur - 01.01.2004, Blaðsíða 104
102 Davíð Kristinsson endaði í Nietzsche: „Heldur en glatast með öllu greip ég nú í angist minni dauðahaldi í vonina á ofurmennið." (71-72) I Grikklandsárinu (1980) rifjar Halldór upp þegar hann las Nietzsche fyrst árið 1921 eftir ábendingu Ein- ars Ólafs Sveinssonar: „Einar kom mér uppá lag með að sporðrenna Also sprach Zarathustra, sem þá var mikill aldarspegill og viskubrunnur, bók sam- in af slíkri íþrótt að heilar málsgreinar úr henni hugfestast manni ævilángt hvort sem líkar betur eða ver, einsog tilamunda þetta: Von seinem Mitleid mit den Menchen ist Gott verstorben - og: Der Mensch ist etwas das uber- wunden werden muss.“ (34)37 En þegar Halldóri varð ljóst „að Darwin- isminn (hvað sem er um Darwin) er nákvæmlega jafn-skeikull og fyrsta bók Móse“ dró hann eftirfarandi ályktun: ,,[E]n hver getur trúað á ofurmennið upp úr þeirri vitneskju? Jafnvel ekki Nietzsche sjálfur! Svo að hin heilaga, kaþólska kirkja bjargaði mér frá því að verða að almennu danzfífli í miðevr- ópiskum nátthöllum".381 Vefaranum miklafrá Kasmír (1927) hæðist Laxness að Nietzsche sem einnig hafx leitað hælis hjá kaþólikkunum á flótta undan ofurmenninu: „Nietzsche ætlaði að yfirstíga manninn með ofurmenninu, og þegar hann sá að alt var fyrir gýg skrifaði hann til Rómaborgar og bað um áheyrn hjá páfanum. Hvíhkt hörmúngarúrræði að eygja loks hið síðasta at- hvarf undir verndarvæng hinnar kristnu blekkíngar! En hann varð brjálaður í Torino tveim dögum eftir að hann hafði skrifað bréfið, lifði síðan ellefu ár einsog skepna og hélt sig vera Krist á krossinum!“39 Árið 1929 birti Jakob Jóhannesson Smári (1889-1972) „Nokkur orð um Nietzsche“ í Eimreiðinnif'’ sama ár og hann ritaði formála („Skynjun og veruleiki“) að Alþýðubók fyrrum nemanda síns, Halldórs Laxness. Jakob stundaði nám í norrænum fræðum við Hafnarháskóla frá 1908, lauk þaðan meistaranámi í norrænni málfræði 1914 og var lengst af aðjúnkt við Menntaskólann í Reykjavík. Upphaf greinar Jakobs vekur athygli: „Fáir menn munu hafa verið jafn-misskildir og Friedrich Nietzsche, skáldspeking- urinn þýzki, og fáar bækur jafn-misnotaðar sem rit hans, t. á.Alsosprach Zar- athustra (Þannig mælti Zaraþústra).“ (13) Jakob var einna fyrstur íslendinga til að brydda upp á misnotkun á ritum Nietzsches. Á síðari hluta 20. aldar vísar orðalagið „misnotkun" oftast nær til (mis)notkunar þjóðernissósíalista 37 Halldór vitnar hér að því er virðist eftir minni í annan hluta Atso sprach Zarathustra, Von den Mitlei- digen: „Gott ist tot; an seinem Mitleiden mit den Menschen ist Gott gestorben“ („guð cr dauður; hann dó af meðaumkun með mönnunum"); „Der Mensch ist etwas, das iiberwunden werden mufi“ („Það er nauðsynlegt að sigrast á manninum”). Þrátt fyrir danska þýðingu SaaleJes talte Zarathustra (með formála Haralds Hoffding) frá árinu 1911 vitna íslenskir Nietzsche-túlkendur fram á síðari hluta 20. aldar ávallt í þýsku frumútgáfuna. 38 Halldór Kiljan Laxncss, Alþýðubókin, Reykjavík: Jafnaðarmannafélag íslands, 1929, s. 72. 39 6. útgáfa 1996, s. 130. I íslenzkum að/i (Reykjavík: Heimskringla, 1938, s. 142) skrifar Þórbergur Þórðarson: „Nietzsche varð geðveikur af þvf að hugsa um velferð mannkynsins." En það voru ekki að- eins íslensku skáldin sem lásu skáldspeki Also sprach Zarathustra. Arið 1919 lauk Jón Leifs við tón- verkið Torrek sem hlaut einkunnarorðin „Die stillste Stunde" (Kyrrlátasta stundin), kaflaheiti úr Also sprach Zarathustra. Fimm árum síðar lauk hann við þríþætta hljómkviðu sem ber heitið „In memor- iam Friedrich Nietzsche" (1924) og eru þættirnir allir nefndir eftir köflum úr Zarathustra: „Das Grab- lied“, „Von den groflen Sehnsucht“, „Die stillste Stunde“ og „Vom höheren Menschen“. Sjá Carl- Gunnar Áhlén,/£Ín Leifs. Tónskáld í mótbyr, Reykjavík: Mál og menning, 1999. 40 Jakob J. Smári, „Nokkur orð um Nietzsche", Eimreiðin 35(2), 1929, s. 185-188.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213
Blaðsíða 214
Blaðsíða 215
Blaðsíða 216
Blaðsíða 217
Blaðsíða 218
Blaðsíða 219
Blaðsíða 220
Blaðsíða 221
Blaðsíða 222
Blaðsíða 223
Blaðsíða 224
Blaðsíða 225
Blaðsíða 226
Blaðsíða 227
Blaðsíða 228
Blaðsíða 229
Blaðsíða 230
Blaðsíða 231
Blaðsíða 232
Blaðsíða 233
Blaðsíða 234
Blaðsíða 235
Blaðsíða 236
Blaðsíða 237
Blaðsíða 238
Blaðsíða 239
Blaðsíða 240
Blaðsíða 241
Blaðsíða 242
Blaðsíða 243
Blaðsíða 244
Blaðsíða 245
Blaðsíða 246
Blaðsíða 247
Blaðsíða 248
Blaðsíða 249
Blaðsíða 250
Blaðsíða 251
Blaðsíða 252
Blaðsíða 253
Blaðsíða 254
Blaðsíða 255
Blaðsíða 256
Blaðsíða 257
Blaðsíða 258
Blaðsíða 259
Blaðsíða 260

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.