Hugur - 01.06.2011, Page 38

Hugur - 01.06.2011, Page 38
36 Björn Þorsteinsson svo: „Hvernig myndast tengsl og hvers konar tengsl eru til?“ (10) Þessar spurning- ar eru býsna óárennilegar við fyrstu sýn og krefjast nánari útlistunar. Sjálfur lætur Páll ógert að ræða þær fyrst í stað, en líkir að vísu Oskju við stórborgina París og segir þær eiga ýmislegt sameiginlegt: „Báðar eru heildir, báðar mynda óendanlegt net tengsla á milli ótal einstakra fyrirbæra, báðar fanga hugann með einstökum hætti. Báðar eru í einu orði sagt furðuverk." (io) Auðnin í Öskju og mergðin í París reynast þannig vera að vissu leyti sama eðlis. Nánar tiltekið, segir Páll, er Askja „sjálfstæð veröld", hún er „Öskjuheimur“, „sem er ein skýrt afmörkuð heild sem spannar allt og fyllir hugann svo að maður hefur á tilfinningunni að hafa numið veruleikann allan í fortíð, nútíð og framtíð." Handan þessa Öskjuheims, segir Páll, er ekkert annað en „hin ókunna eilífð, hið mikla, þögla tóm“. I samræmi við þessa lýsingu á Öskju sem „öllu sem er“ bætir Páll því við að í Öskju sé maður kominn á leiðarenda - „í snertingu við veru- leikann sjálfan“. Þessari snertingu fylgir að hugurinn opnast „fyrir fullkominni fegurð og maður sér loksins um hvað lífið snýst“ (io). Upplifunin af Öskju - og væntanlega, að breyttu breytanda, af París líka - felur sem sagt í sér tilfinningu fyrir því hvernig maður tilheyrir veruleikanum sem heild, og þessi tilfinning er annað og meira en „óljós kennd“, hún er hreinlega snerting við „veruleikann sjálfan". Jafnframt er eins og einhver endanleiki eða jafnvel feigð eða dauði hvíli yfir, því að eins og Páll orðar það er maður kominn á leiðarenda þegar maður verður fyrir umræddri reynslu, þeirri reynslu af óllu sem hlýtur alltaf öðrum þræði að vera reynsla af tóminu mikla sem býr utan við veruleikann sem heild. Fegurðin sem í þessari reynslu felst, og Páll segir „fullkomna", er því aug- ljóslega ekki laus við háska. Raunar virðist ljóst að þessa fegurð mætti með góðum rökum kenna við hið háleita eða ægifagra, þ.e. tilfinninguna fyrir einhverju sem er æðra og stærra en maður sjálfur og er í senn yfirmáta aðlaðandi og ógnvekjandi.2 Þessi tilfinning má heita sérlega mikilsverð, ef marka má Pál - því að hún veldur því að „maður sér loksins um hvað lífið snýst“, eins og hann orðar það. Látum það liggja á milli hluta, um stundarsakir að minnsta kosti, hvað það er sem lífið snýst um, en hugum í staðinn ögn betur að því hvernig Páll vekur, í lýsingu sinni á þeim „leiðarénda“ sem Askja er, í senn máls á fyllingu verunnar - „veruleikanum öllum í fortíð, nútíð og framtíð" - og hinu botnlausa tómi. Ferða- manninum sem kemur í Öskju og verður fyrir sömu reynslu og Páll er svipt burt úr hversdagsleikanum, með öllum sínum hverfúlleika, á vit þeirra eilífú stærða sem undir búa. Fyllingin og tómið, vera og neind kallast hér á, rétt eins og í þeirri sköpun heimsins sem Hegel setur okkur fyrir sjónir í upphafi Rökfrœði sinnar.3 4 „ Vera, hrein vera, án frekari ákvörðunar", segir Hegel í fyrstu setningu fyrsta kafla Rökfrœðinnarj En hvað svo? Hvað er þessi hreina vera? Þeirri spurningu reyn- 2 Nákvæma greiningu á þessum hugtökum má finna hjá Guðbjörgu R. Jóhannesdóttur 2010. 3 Hér blasir sem sagt við hvernig titillinn Rökfrœði á sérlega vel við á íslensku yfir þessa miklu bók Hegels - því að það sem hér er í húfi eru sannarlega það sem við köllum á íslensku, með einkar viðeigandi orðalagi, hinstu rök. Sama athugasemd á reyndar við um þýska titilinn - eða titil bók- arinnar á „alþjóðamálunum" - Logik, sé skírskotunin til logos höfð til huga, en með góðum rökum virðist mega þýða það margræða forngríska orð sem „hinstu rök“. 4 Hegel 1969: 82.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.