Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 38

Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 38
36 Björn Þorsteinsson svo: „Hvernig myndast tengsl og hvers konar tengsl eru til?“ (10) Þessar spurning- ar eru býsna óárennilegar við fyrstu sýn og krefjast nánari útlistunar. Sjálfur lætur Páll ógert að ræða þær fyrst í stað, en líkir að vísu Oskju við stórborgina París og segir þær eiga ýmislegt sameiginlegt: „Báðar eru heildir, báðar mynda óendanlegt net tengsla á milli ótal einstakra fyrirbæra, báðar fanga hugann með einstökum hætti. Báðar eru í einu orði sagt furðuverk." (io) Auðnin í Öskju og mergðin í París reynast þannig vera að vissu leyti sama eðlis. Nánar tiltekið, segir Páll, er Askja „sjálfstæð veröld", hún er „Öskjuheimur“, „sem er ein skýrt afmörkuð heild sem spannar allt og fyllir hugann svo að maður hefur á tilfinningunni að hafa numið veruleikann allan í fortíð, nútíð og framtíð." Handan þessa Öskjuheims, segir Páll, er ekkert annað en „hin ókunna eilífð, hið mikla, þögla tóm“. I samræmi við þessa lýsingu á Öskju sem „öllu sem er“ bætir Páll því við að í Öskju sé maður kominn á leiðarenda - „í snertingu við veru- leikann sjálfan“. Þessari snertingu fylgir að hugurinn opnast „fyrir fullkominni fegurð og maður sér loksins um hvað lífið snýst“ (io). Upplifunin af Öskju - og væntanlega, að breyttu breytanda, af París líka - felur sem sagt í sér tilfinningu fyrir því hvernig maður tilheyrir veruleikanum sem heild, og þessi tilfinning er annað og meira en „óljós kennd“, hún er hreinlega snerting við „veruleikann sjálfan". Jafnframt er eins og einhver endanleiki eða jafnvel feigð eða dauði hvíli yfir, því að eins og Páll orðar það er maður kominn á leiðarenda þegar maður verður fyrir umræddri reynslu, þeirri reynslu af óllu sem hlýtur alltaf öðrum þræði að vera reynsla af tóminu mikla sem býr utan við veruleikann sem heild. Fegurðin sem í þessari reynslu felst, og Páll segir „fullkomna", er því aug- ljóslega ekki laus við háska. Raunar virðist ljóst að þessa fegurð mætti með góðum rökum kenna við hið háleita eða ægifagra, þ.e. tilfinninguna fyrir einhverju sem er æðra og stærra en maður sjálfur og er í senn yfirmáta aðlaðandi og ógnvekjandi.2 Þessi tilfinning má heita sérlega mikilsverð, ef marka má Pál - því að hún veldur því að „maður sér loksins um hvað lífið snýst“, eins og hann orðar það. Látum það liggja á milli hluta, um stundarsakir að minnsta kosti, hvað það er sem lífið snýst um, en hugum í staðinn ögn betur að því hvernig Páll vekur, í lýsingu sinni á þeim „leiðarénda“ sem Askja er, í senn máls á fyllingu verunnar - „veruleikanum öllum í fortíð, nútíð og framtíð" - og hinu botnlausa tómi. Ferða- manninum sem kemur í Öskju og verður fyrir sömu reynslu og Páll er svipt burt úr hversdagsleikanum, með öllum sínum hverfúlleika, á vit þeirra eilífú stærða sem undir búa. Fyllingin og tómið, vera og neind kallast hér á, rétt eins og í þeirri sköpun heimsins sem Hegel setur okkur fyrir sjónir í upphafi Rökfrœði sinnar.3 4 „ Vera, hrein vera, án frekari ákvörðunar", segir Hegel í fyrstu setningu fyrsta kafla Rökfrœðinnarj En hvað svo? Hvað er þessi hreina vera? Þeirri spurningu reyn- 2 Nákvæma greiningu á þessum hugtökum má finna hjá Guðbjörgu R. Jóhannesdóttur 2010. 3 Hér blasir sem sagt við hvernig titillinn Rökfrœði á sérlega vel við á íslensku yfir þessa miklu bók Hegels - því að það sem hér er í húfi eru sannarlega það sem við köllum á íslensku, með einkar viðeigandi orðalagi, hinstu rök. Sama athugasemd á reyndar við um þýska titilinn - eða titil bók- arinnar á „alþjóðamálunum" - Logik, sé skírskotunin til logos höfð til huga, en með góðum rökum virðist mega þýða það margræða forngríska orð sem „hinstu rök“. 4 Hegel 1969: 82.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.