Helgafell - 01.09.1944, Blaðsíða 46

204
HELGAFELL
Á bls. 192 er einföld og ágæt frá-
sögn af skipreika undir bjargi. En allt-
íeinu og án undangenginna högga á
þekjur eða hurSir skýzt uppskafning-
arpúkinn inní jarSlíkama höfundarins
og tekur aS mæla fyrir munn hans á
þessa leiS :
. . . en þangaS gátu líka gra&ugar
tungur eyðandi úthafsöldu teygt sig.
Svo fær höfundurinn aftur sinn nátt-
úrlega málróm og heldur honum þrjár
og hálfa línu. Þá smýgur púkinn aft-
ur framí málfæri hans og upphefur
sína raust:
En enginn skyldi uppgefinn aS ráS-
um í tortímingarfaÖmi bjargsins, úr
því aS drepandi \úlur þess höfSu
þyrmt lífi þeirra.
Enginn . . . þeirra sýnist vera rugl-
andi. Um hana sjá VI. kafla.
Og þá er nú röSin komin aS tján-
ingunni. Mér er sagt, aS GuSmundur
Kamban hafi innleitt þetta orS í rit-
aS mál í þeirri merkingu, sem þaS nú
er oftast tíSkaS, þaS er í þýSingunni
,,ekspression“. Ekki veit ég, hvaS
hæft er í þessu. En hitt er víst, aS í
allmörg ár hefur hver ritandinn keppzt
viS annan aS gera höfundskap sinn
glæsilegri meS því aS sýna kunnustu
sína í tjáningunni, oftast aS nauS-
synialausu og öllum einföldum í hjarta
til hrellingar og harmkvæla, því aS
orSiS er stirfiS og ámáttlegt. ÞaS er
einn af þessum uppvakningum, sem
aldrei virSast geta orSiS heimilisvanir
í sundurgerSarlausri hugsun. En þaS
hefur á sér svip lærSs manns yfirlætis,
og þessvegna þykir þaS svo fínt. Nú er
bók tæplega talin „heilsteypt lista-
verk“, nema tjáningin státi þar á
nokkrum stöSum.
Höfundur Hornstrendingabókar virS-
ist líka hafa veriS þeirrar meiningar, aS
hann kæmist ekki í góSan félagsskap,
nema hann sýndi tjáningarpassa sinn
einsog hinir. Rækt Hornstrendinga viS
fornbókmenntirnar lýsir hann meS
þessum orSum:
. . . unnu fornum bókmenntum og
hetjutjáningu þeirra (10. bls.). Hetju-
lýsingum þykir víst ekki greiSa ,,inn-
gang í himnarann'*.
Svo segir um sorgir álfa og ljúflinga :
En álfar og ljúflingar áttu sína
harma, nístandi helharma, sem urSu
til fegursta skáldskapar og tjáningar
á kvölum þeirra, sem þjáSust af ó-
hamingju vonbrigSa og tilgangslausr-
ar, ástríSumagnaSrar ástar, þar til þeir
sprungu af harmi.
. . . til fegursta sþáldsþapar sýnist
auk þess vera málleysa, en öll er
klausan svo háspennt aS orSalagi og
ógagnsæ aS hugsun, aS hún snertir
ekki viS nokkurri taug í skrokk lesand-
ans. ÞaS þykir mér þó leiSinlegt, því
aS ég er mikill vinur ljúflinga og álfa.
Sú hnignun hefur gripiS mjög um
sig í bókmáli á síSari tímum og færist
sí og æ í aukana, aS ýmsir, sem viS
ritstörf fást, noti orS og orSasam-
bönd í röngum eSa afkáralegum
merkingum. Þessu mun einkum
valda vankunnátta í tungunni og telst
þá til ruglandi. En stundum er þar
líka sú ástríSa aS verki aS taka sig
frumlega eSa fyrirmannlega út fram
fyrir hégómadýrkun lesandans, og þá
er þessi hrörnun uppskafning.
Eitt þeirra fórnarlamba, er sætt hef-
ur misþyrmingu af þessu tagi, er lýs-
ingarorSiS fjarrœnn, sem höfundi
Hornstrendingabókar hefur fundizt
brot á fínum siSum aS láta vanta í
bók sína.
En þetta aumingja orS hefur þar-
aSauki lent í öSru verra volki. Innflutn-