Tímarit Máls og menningar - 01.12.1975, Blaðsíða 5

Hugleiðing um herstöðvarmál
lögufærir og geta hyglað undirlægjum í ýmsu smálegu, en hugmyndir um
frelsi og sjálfstæði kunna að eiga erfitt uppdráttar við slíkar aðstæður.
Einhvern tíma skömmu fyrir síðustu kosningar las ég í blaði eða heyrði
í útvarpi viðtal við starfsmann á Keflavíkurflugvelli. Þar kom fram að
nauðsynlegar brunavarnir vegna farþegaflugs á Keflavíkurflugvelli, sem
nú eru kostaðar af bandaríkjamönnum, mundu kosta íslendinga um 100
milljónir á ári ef þeir þyrftu að taka þennan reksmr að sér, og var helst
á manninum að skilja að slíkt verkefni mundi íslensku þjóðinni ofvaxið.
Þótt þessi skoðun hans beri ekki vott um mikla tilfinningu fyrir því á
hvaða grundvelli sjálfstæð þjóð hljóti að reisa atvinnuvegi sína er varla
hægt að liggja honum á hálsi fyrir hana, því það var ekki liðið langt frá
þessum kosningum þegar sá ráðherra sem um 3ja ára skeið hafði lýst því
yfir að fátt væri íslendingum brýnna en losna við herinn var floginn
vestur til Ameríku til að semja um að her skyldi sitja hér áfram og að
bandaríkjamenn skyldu leggja fram mikið fé til framkvæmda á Kefla-
víkurflugvelli. Þá var hann reyndar farinn að starfa í nýrri ríkisstjórn.
Langdvöl bandaríkjahers hefur skapað slíkt kotungshugarfar hjá miklum
fjölda landsmanna að þeim finnst það gott og blessað að við felum annarri
þjóð - endurgjaldslaust - að sjá fyrir brýnum nauðsynjum varðandi sam-
göngumál okkar. Þetta fólk virðist telja að þótt við séum að vísu sjálfstæð
þjóð höfum við nú ekki efni á að vera alveg sjálfstæð. Enn eru þó líklega
sem bemr fer margir sem finna til nokkurrar blygðunar vegna þeirrar
ölmusu sem við þiggjum af bandaríkjamönnum og höfum þegið í ýmsum
myndum, jafnvel meðal þeirra sem vilja hafa hér her. En þeir hinir sömu
virðast ekki lengur telja að herstöð í landi þessu til margra áratuga skerði
sjálfstæði okkar hið minnsta eða sé okkur á nokkurn hátt ósamboðin sem
fullvalda þjóð. Hugsunarháttur þessa fólks hefur þannig gerbreyst á þeim
árum sem liðin eru síðan 1946 þegar þjóðin reis að kalla mátti einhuga
gegn beiðni bandaríkjamanna um herstöðvar til 99 ára. Sjálfsagt virðist
nú mörgum að stjórnmálamenn til hægri hafi þá af litlum heilindum mælt
með tilliti til háttalags þeirra 5 árum seinna, þegar hernum var laumað
hér inn um bakdyrnar. Ekki skal hér tekinn upp hanski fyrir þá. En ræður
þeirra frá þessum árum bera því hins vegar ótvírætt vitni hvaða hljóm-
grunn orðin frelsi og sjálfstæði áttu hjá þjóðinni, hver var metnaður
hennar og afstaða til erlends valds. Vitaskuld var mönnum almennt ljóst
hvaða fjárhagslegur ávinningur gæti verið af því að selja sneið úr land-
243