Skírnir - 01.01.1947, Síða 80
78
Hákon Hamre
Skírnir
að, eigi sér enga samsvörun í austurnorrænum málum.
Þetta kemur vel heim við þá sagnfræðilegu vitneskju, er
vér höfum um landnám norrænna manna á Katanesi.
Á Orkneyjum og HjaltlancLi hefur varðveitzt allmikið
af hinu gamla norræna máli og enn fremur örnefni. Eink-
um á þetta þó við um Hjaltland. Norrænt mál leið undir
lok í Orkneyjum á 17. öld, en á Hjaltlandi lifði það á vör-
um alþýðu fram um miðja 18. öld. Málið, sem nú er talað
á þessum eyjaklösum, er skozk mállýzka, en mjög mörg
norrænu orðanna hafa runnið saman við skozkuna, en
lagað sig eftir skozka hljóðkerfinu. Leifarnar af Orkn-
eyja-norrænu hefur Færeyingurinn dr. Jakob Jakobsen at-
hugað í greininni „Nordiske Minder, især sproglige, paa
Orknoerne" (Svenska Landsmálen 1911), og enn fyrr
hafði M. Hægstad gefið gaum orkneysku máli og orkn-
eysku fornbréfunum í ritgerð þeirri um hjaltlenzkuna, er
síðar verður á drepið (1900). Auk þessa er svo hin kunna
orðabók „The Orkney Norn“ (1929) eftir Orkneyinginn
Hugh Marwick. Málsögulegar og mállandfræðilegar nið-
urstöður þessara rannsókna hafa orðið þær, að gamla nor-
ræna málið á Orkneyjum hafi verið kvísl af suðvestur-
norsku, skyld suðvesturnorsku mállýzkunum í Rygjafylki
og á Jaðri.
Þegar árið 1897 hafði dr. Jakob Jakobsen imprað á því
í ritgerðinni „Det norrþne Sprog paa Shetland“, að leifar
þær af Hjaltlandsnorrænu (Shetlands norn), sem enn eru
varðveittar, eigi upptök sín í Suðvestur-Noregi. Og árið
1900 gaf M. Hagstad út ritgerð um „Hildina-kvadet, med
utgreiding um det norske jnaal paa Shetland i eldre tid“.
Þar hefur hann rannsakað málið á gömlu hjaltlenzku
kvæði, sem Englendingur einn skrifaði upp árið 1774, og
jafnframt borið saman við aðra fornnorsku málið á þeim
fáu hjaltlenzku fornbréfum, sem varðveitzt hafa. Hann
hefur sýnt fram á, að hjaltlenzkan hefur tekið breyting-
um eftir sínum eigin lögmálum frá elztu ritmenjum og að
málið í þeirri mynd, sem það er á Hildina-kvæðinu, sé
skyldast mállýzkunum í Rygjafylki og á Vestur-Ögðum.