Skírnir - 01.01.1947, Page 88
86
Hákon Hamre
Skírnir
Hér hafa aðeins verið raktir nokkrir sérkennilegustu
þættir þeirra hljóðbreytinga, er orðið hafa til að greina
á milli málanna, en fleiri atriði hefði vel mátt nefna til
fróðleiks. En ekki þótti ófróðlegra að benda í þessari grein
á þau einkenni, sem enn eru sameiginleg þeim málum,
sem nú eru töluð á umræddu svæði, þrátt fyrir sérþróun
hljóðkerfisins (og enn meiri sérþróun beygingakerfisins)
í hverju einstöku máli. Suðvesturnorskunni svipar nú
miklu meira til hinna nýnorsku mállýzknanna (mállýzku-
flokkanna) en málanna fyrir vestan haf (íslenzku og fær-
eysku), en samt eru henni nokkur þau einkenni sameigin-
leg hinum síðarnefndu, sem valda því, að nauðsyn ber til
að líta á suðvesturnorsku — íslenzku — færeysku sem
samfelldan málaflokk í vissum efnum.
Meðal þeirra einkenna, er greina þennan málaflokk frá
öðrum norrænum málum og mállýzkum, má einkum nefna
dn- og d?-hljóðsamböndin, sem eftir föstum reglum hafa
orðið til úr hljóðsamböndunum rn (og nn) annars vegar
og rl og ll hins vegar. Hér er um eitt fyrirbrigði að ræða,
þó að enn skiptist það í atriði, og hafa þessi atriði ekki
sömu útbreiðslu á svæðinu; en fyrirbrigðið í heild sinni
einkennir þó þetta landsvæði. Hér á eftir skal gefið yfirlit
yfir útbreiðslu og uppruna dl- og d«-hljóðanna. Til hægð-
arauka rita ég hér ætíð dn og dl, þó að hljóðfræðilega séð
geti verið munur á raddblænum í d, n og l. (T. d. er suð-
vesturnorskur framburður fadla (faddla), en íslenzkur
því sem næst fadtla.)
1. rn > dn í áherzlumiklum atkvæðum.
Útbreiðsla: Allt ísland að undanteknu litlu svæði á
Suðausturlandi (hornfirzkan hefur varðveitt rn í fram-
burði). Dæmi: badn (bardn), þerdna = bam (hvk.) og
þema (kvk.). (Smbr. svipaðar orðmyndir í hjaltlenzku.)
í norsku hefur rn orðið dn á svæði, er tekur yfir innan-
vert Sogn frá Kirkjubæ og inn úr, allt Hörðaland að und-
anskilinni kirkjusókninni lengst í norðvestri, allt Roga-
land, mestan hluta Vestur-Agða til Sygnu (Sþgne) fyrir
austan Marnardal (Mandal) og auk þess Haddingjadal og