Skírnir - 01.01.1947, Page 150
Björn Sigfússon
Skáld og landshagir á 16. öld
Sextánda öldin víkkaði veröld hvítra manna, opnaði
auðlindir hennar, hleypti henni í bál. Meðal aðila þeirrar
flóknu heimsstyrjaldar voru soldán Tyrkja, zar Rússa og
keisari hins heilaga þýzk-rómverska ríkis, en hann var
um leið Spánarkonungur. Snemma aldarinnar var Frakka-
konungur með helztu söguhetjum leiksins, en síðar á öld
urðu þáttaskipti, er Holland og England tóku forustu á
höfunum. Framfarir álfunnar urðu til þess, að Ítalía og
Mið-Evrópa að meðtalinni Danmörk drógust aftur úr í
samkeppni og lentu í ólæknandi féþröng, þegar viðskipta-
lögmál nýju aldanna tóku að verka. ísland dróst með í
kreppuna, og hún lék það landa verst.
Margir hyggja, að átök stórhöfðingja hafi ekki komið
Norðurlöndum við á 16. öld, af því að þau gátu ekki beitt
sér í heimsstyrjöld um nýjar auðlindir. En áhrifin á
Norðurlönd að íslandi meðtöldu voru stórkostleg. Af fé-
þröng og öngþveiti, sem Kristján 2. komst í sakir þeirra,
leiddi hrun hans og aðskilnað Svíaríkis frá Danmörku,
sem varð litlu síðar þýzkum innrásarhertoga að bráð,
Kristjáni B. Smækkað og félítið Danaveldi átti sér litla
viðreisnarvon nema eignast nýlendur til framdráttar borg-
arastétt sinni og embættisstétt. Samkeppni um fjarlægar
nýlendur var ofurefli. Þess urðu Noregur og ísland að
gjalda og koma í nýlendna stað. Með prússnesk-holsteinsku
Fyrirlestur, sama efnis, flutti höf. í Vísindafélagi íslendinga
21. febrúar 1947. Aðalheimildir voru Vísnabók Guðbrands, Biskupa-
sögur Bmf. II, Fbs., Pontusrímur í Lbs. og Menn og menntir P. E. Ó.