Skírnir - 01.01.1947, Síða 196

194
Einar Ól. Sveinsson
Skírnir
virðist vera til orðin á þann hátt, að Jón Þorkelsson hafi
spurt Stefán um eyðibýli þau, sem nefnd eru hjá Árna
Magnússyni og í öðrum gömlum heimildum, og skrifað
síðan eftir frásögn hans. Annars er það merkilegast um
þessa skrá, að þar er lega staðanna tiltekin betur en
annars staðar.
Þegar litið er á skrá Stefáns, verður fyrst fyrir nokkuð
af býlum, sem verið hafa innan Álftaversbyggðarinnar,
sem nú er. Það er Mjóás og Birningur, bæði í heimalandi
klaustursins, nefnd líka af Árna Magnússyni. Ennfrem-
ur Gamla-Hraungerði, sem fór af í Kötluhlaupi 1623, en
bærinn byggðist aftur skammt frá.
Næst eru nokkur býli, sem byggð hafa verið á Mýrdals-
sandi á seinni tímum — aðeins um stundar sakir: Bólhraun
um 1700-1827, Selhólmur 1810-20, Ljósavötn eða Ljósa-
vatnasel 1837-52, Brúnasel 1828-35. Ekkert er því til
fyrirstöðu, að eitthvað af hinum eyðibýlanöfnunum eigi
við bæi, sem staðið hafi um stundar sakir á öldunum fyrir
1700, en hafi ekki heyrt til hinni fornu byggð á Mýrdals-
sandi. En hvaða bæir það hafi helzt verið, er auðvitað
ógerningur að vita, þegar frá eru tekin þau fáu býli, sem
fornar heimildir bera vitni um.
Þeim býlanöfnum, sem þá verða eftir, má skipta í þrjá
flokka eftir legu býlanna. Eru þeir þessir:
1) Byggðin norðan Álftavers. Nokkur hluti þessara
bæja fær óvenjumikinn stuðning heimilda. Tveir eru þó
aðeins nefndir hjá Stefáni, Alviðra (norðan megin Skálm-
ar gegnt Dynskógum) og Nátthagi (ekki langt frá Hof-
stöðum). Síðara nafnið bendir ekki á býli frá fornöld, hið
fyrra er fornlegt, en um býli þar veit ég ekki önnur viss
vitni.1) Þá eru Súrnahólar og Kringla, sem bæði Stefán
1) Valdimar Jónsson hreppptjóri í Hemru segir mér, að Árni
Vigfússon á Hervararstöðum hefði einu sinni sagt sögu, sem entist
2-3 kvöldvökur; var þar getið afkomenda Hróars Tungugoða og
sérstaklega sagt frá hefnanda Hróars, sem Árni nefndi Þorkel Al-
viðrukappa. Átti sú Alviðra, sem hann var við kenndur, að hafa
verið á Mýrdalssandi; eflaust Alviðra Stefáns.