Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 61

L e s t r a r h e s t a m e n n s k a
TMM 2012 · 2 61
að móðirin læsi bækur og þar var fyrirmyndin komin. Börn sem teljast til
bóklausra hafa hins vegar sjaldan lesandi fyrirmyndir heima hjá sér. „Jaaaa,
það er kannski bara pabbi sem les dagblaðið en það er eiginlega enginn sko
[að lesa], ekki nema það sé eitthvað verið að læra,“ sagði nemandi í 8. bekk
sem rætt var við 2010. „Við erum ekkert svona lestrarfólk,“ sagði jafnaldri
hans um fjölskylduna sína. Hvorugur þeirra las bækur sér til ánægju.29
Í framhaldi af þessum ummælum er forvitnilegt að setja kyn foreldranna
í samband við menntun. Þá kemur í ljós að aukin menntun foreldra eykur
líkurnar á því að börnin lesi daglega en það er sérstakt fyrir Ísland að
menntun föður tengist ekki auknum líkum á því að börnin lesi daglega. Þessi
börn eru samt ólíklegri til að hafna bókum alveg.30 Það er því mjög rökrétt að
spyrja hvort íslenskir feður taki minni ábyrgð á lestraruppeldi barna sinna
en mæður. Það er líka vert að velta því fyrir sér hvort þeir taki minni þátt í
lestraruppeldinu en feður í nágrannalöndunum. Þessar vangaveltur myndu
einhverjir setja í samband við lítinn lestraráhuga drengja og slakan árangur
þeirra í lesskilningi en það orsakasamband hefur ekki verið reiknað út.
Aukinn lestur – bætt lýðheilsa
Líklega er hægt að fullyrða að orðið hafi vitundarvakning um minnkandi
bóklestur barna. Það sem vantar til að fylgja henni eftir er aukin vitund um
mikilvægi bóklestrar. Lesendur þessa tímarits hafa líklega flestir gaman af
því að grípa í bók. Líklega gera þeir sér fulla grein fyrir tengslum bóklestrar
og lesskilnings og þar með námsárangurs. Þau eru svo rökrétt þegar hugsað
er út í það. En skyldu þeir vita að unglingar sem reykja eru 1,5 sinnum
líklegri til að lesa aldrei bækur en reyklausir unglingar? Skyldu þeir vita
að unglingar sem drekka áfengi eru 1,4 sinnum líklegri til að lesa aldrei
bækur?31 Það er samband milli bóklestrar og áfengis- og tóbaksnotkunar í
grunnskóla, tengsl sem eru sterkari en tengslin milli íþrótta og slíkra efna.
Latir lesendur virðast frekar reykja og drekka. Samt sem áður er aldrei rætt
um forvarnargildi bóklestrar. Ættu yfirvöld lýðheilsumála ekki að reka
áróður fyrir lestri sem hluta af heilbrigðum lífsstíl og ábyrgu uppeldi? Hvers
vegna er ekki hvatt til fjölskyldulestrar eins og hvatt er til samverustunda og
gönguferða fjölskyldunnar?32
Kannski er vandinn einfaldlega sá að bóklestur hefur ekki átt nógu öfluga
eða marga PR-fulltrúa. Ef raunverulegur vilji er til þess að efla lestraráhuga
barna og unglinga þurfa allir sem bæklingi geta valdið að bera út boð-
skapinn. Ráðherrar, rithöfundar, kennarar, knattspyrnumenn, popparar,
pabbar og mömmur þurfa að gerast kynningarfulltrúar bókarinnar og reka
áróður fyrir lestri barna. En það er ekki nóg að fullorðna fólkið taki við
sér. Börnin verða sjálf að átta sig á gildi bóklestrar. Þegar bornir eru saman
íslenskir og danskir lestrarhestar kemur í ljós að það sem helst greinir þessa
tvo hópa að er að dönsku börnin hafa mun sterkari sjálfsmynd sem lesendur.