Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 119

Á d r e p u r
TMM 2012 · 2 119
Ég hef margsinnis greint frá ‘Stasi-
ævintýri’ mínu, fyrst í morgunútvarpi
hjá Páli Heiðari Jónssyni veturinn
1980–81 og seinast í tímaritinu Þjóð-
málum, 4. hefti 2006, s. 28–32. Þar má
glöggt sjá að ekki er heil brú í atburða-
lýsingu Hannesar. Því skal bætt við, að
tilmæli Stasi bárust mér ekki fyrr en
sumarið og haustið 1963, hálfu ári eftir
að njósnatilraunir Sovétsendiráðsins í
Reykjavík komust í hámæli.
Á s. 376 segir: „Miðstjórn austur-
þýska flokksins veitti aftur íslenskum
námsmönnum fjárstyrk og fararleyfi til
Hamborgar fyrir bæjar- og sveitastjórn-
arkosningar 1962. Þá voru […] þau Árni
Björnsson og Vilborg Harðardóttir í
Greifswald.“
Við Vilborg fórum til Kaupmanna-
hafnar að kjósa og greiddum ferðina
sjálf, enda vorum við ekki námsmenn.
Á s. 380 segir um SÍA: „Framhalds-
stofnfundur var haldinn í Reykjavík
2.–3. ágúst 1958. Á meðal þeirra, sem
störfuðu eitthvað í SÍA næstu ár voru
[…] Árni Björnsson, Vilborg Harðar-
dóttir, Ólafur Hannibalsson og Þorgeir
Þorgeirsson í Tékkóslóvakíu.“
Við Vilborg fluttumst heim frá
Tékkóslóvakíu haustið 1957.
Á s. 439 segir: „Hann [Ingimar Jóns-
son] varði innrásina í Tékkóslóvakíu á
fundi Menningar- og friðarsamtaka
íslenskra kvenna í nóvember 1969, þar
sem Árni Björnsson var til andsvara.“
Þetta er óneitanlega heldur ónákvæmt
þar sem ég var fyrri framsögumaður á
þessum fundi, en Ingimar hinn seinni.
Ári áður hafði mér hinsvegar verið synj-
að máls um sama efni hjá Kvenfélagi
sósíalista 15. okt. 1968. Þar var fram-
sögumaður Ingimar Erlendur Sigurðs-
son rithöfundur.
Á s. 487 er reynt að nota innrásina í
Afganistan 1979 til að snúa út úr þeirri
staðhæfingu minni að Sovétríkin hefðu
aldrei ráðist yfir þau mörk sem samið
var um í stríðslokin 1945. Um Afganist-
an var ekkert samið 1945, enda var
landið utan allra stríðsátaka 1939–1945.
Á s. 499 segir: „Til dæmis sögðu þeir
Árni Björnsson, Hjalti Kristgeirsson og
Loftur Guttormsson sig úr ritnefnd
Réttar í ársbyrjun 1982 til að mótmæla
minningargrein Einars Olgeirssonar þar
um Míkhaíl Súslov.“
Hér vantar nafn Svövu Jakobsdóttur
sem einnig sagði sig úr ritnefndinni.
Á s. 500 segir um landsfund Alþýðu-
bandalagsins haustið 1983: „varð SÍA-
maðurinn Vilborg Harðardóttir, eigin-
kona Árna Björnssonar þjóðháttafræð-
ings, varaformaður.“
Þegar hér var komið sögu höfðum við
Vilborg verið skilin í fimm ár. Sömu
ónákvæmni gætir þegar segir um haust-
ið 1987: „Mörður, sonur SÍA-hjónanna
Árna Björnssonar og Vilborgar Harðar-
dóttur“, en reyndar má til sanns vegar
færa að við höfum eitt sinn verið ‘SÍA-
hjón’.
Allt eru þetta smámunir og raska
ekki heildarmynd höfundar, en sýna
samt að honum er einkar ósýnt um að
fara rétt með. Meginspurningin er hins-
vegar hvort heildarmyndin sé líka röng.
Og það er hún, meira að segja kolröng,
og er til vitnis um afar takmarkaða
söguvitund höfundar.
Það eru nefnilega engir smámunir
þegar hundruð og þúsundir af hrekk-
lausu alþýðufólki, mannvinum og þjóð-
hollum mönnum eru kynnt til sögunnar
sem annaðhvort fantar eða fífl. En hætt
er við að sú verði ályktunin hjá ósögu-
fróðum lesendum þessarar bókar. Og
reyndar hafa nokkrir menn, sem ættu
að hafa lágmarks söguþekkingu, glæpst
á að taka mark á hinni brengluðu sögu-
sýn höfundar. Aðrir hafa vissulega bent
á einstakar villur í framsetningu bæði
Hannesar og Þórs Whitehead í nýlegri