Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 59

L e s t r a r h e s t a m e n n s k a
TMM 2012 · 2 59
námsháttum. Sá þáttur sem sterkust tengsl hefur við árangur í lesskilningi er
ánægja af lestri. Stúlkur hafa miklu meiri ánægju af lestri en piltar og munar
hálfu staðalfráviki á kynjunum. Þær lesa auk þess fjölbreyttara efni og fara
oftar á bókasafn.13 Þessi kynjamunur á lestraráhuga kemur einnig fram í
ESPAD-rannsókninni sem sýnir að strákar í 10. bekk reyndust 2,6 sinnum
líklegri til að lesa aldrei bækur en stelpur. Stelpur í 10. bekk voru hins vegar
1,8 sinnum líklegri til að lesa bækur daglega en strákar.14
Hvers vegna bóklestur en ekki allur lestur?
Þótt nærri eitt af hverjum þremur skólabörnum lesi aldrei bækur í frístundum
sínum þýðir það ekki að börnin lesi ekki neitt. Flest þeirra lesa heilmikið á
hverjum degi. Skólabækur eru til dæmis ekki taldar með í könnunum á
lestrarvenjum. Þannig telst Laxdæla ekki til bóklestrar ef hún er lesin fyrir
skólann. Það verður líka að taka með í reikninginn að lestrarvenjur barna
hafa breyst. Börn lesa ýmiss konar texta á skjá; upplýsingar, leiðbeiningar,
íslenskan texta við kvikmyndir og sjónvarpsþætti, Fésbókarfærslur, msn,
sms, blogg og fleira. Gott dæmi um breyttar lestrarvenjur má sjá á íslenskum
stúlkum í 10. bekk en 12% þeirra lesa bækur daglega en meira en helmingur
þeirra les blogg daglega.15
Það er því alls ekki verið að halda því fram að unga kynslóðin sé ólæs.
Lítill hluti hópsins glímir vissulega við mikla lestrarerfiðleika. Það er um eitt
prósent sem ekki nær upp á allra lægsta getuþrepið í PISA-prófunum og á því
þrepi sitja önnur 4,2%. Samtals eru 16% barna á lægstu þrepunum (um 23%
stráka og um 9% stelpna sem fyrr segir).16 En stærsti hluti barna og unglinga
á mið- og unglingastigi grunnskóla kann að lesa og ætti að geta haft gaman
af því að lesa bækur.
Bóklesturinn er mikilvægur vegna þess að skýrt samband er milli áhuga
á bóklestri og lesskilnings.17 Þannig hefur ánægja af lestri sterk tengsl við
árangur í lesskilningi í PISA-prófunum. Sterkustu forspárþættirnir fyrir
árangri í íslensku eru þeir sömu fyrir drengi og stúlkur: stjórn á eigin árangri
og ánægja af bóklestri.18 Bent hefur verið á að unglingar í 10. bekk hérlendis
hafa áberandi minni áhuga á lestri bóka en jafnaldrar þeirra í þeim löndum
þar sem lesskilningur barna er að meðaltali betri.19
Þar sem tengsl eru milli lestraráhuga og lesskilnings kemur það ekki á
óvart að samfara minnkandi bóklestri hefur lesskilningi hrakað.20 Kenn-
arar í 10. bekk kvarta jafnframt yfir áhugaleysi unglinganna á yndislestri
og að erfitt sé að glæða og viðhalda lestraráhuga hjá þeim.21 En hver á að
glæða lestraráhuga barna? Er minnkandi bóklestur barna eingöngu vandi
skólakerfisins? Hér er nauðsynlegt að færa sjónarhornið frá bóklausu börn-
unum að þeim bókhneigðu og kanna bakgrunn þeirra og mótunarþætti.
Niðurstöður slíkra rannsókna sýna að börn sem telja má lestrarhesta eiga
það sameiginlegt að hafa alist upp við bóklestur og að lesið sé í kringum