Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Síða 64

B r y n h i l d u r Þ ó r a r i n s d ó t t i r
64 TMM 2012 · 2
Iðkun er ákvörðun
Læsi er einn sex grunnþátta nýrrar menntastefnu sem lýst er í nýjustu aðal-
námskrá grunnskólans, 2011.40 Læsi er lykilhugtak í skólastarfi og sífellt meiri
áhersla er lögð á margvíslegar lestraraðferðir og leiðir til lesskilnings í kenn-
aramenntun. Það sem gleymist hins vegar gjarnan er að lesskilningurinn
verður ekki skilinn frá áhuga og ánægju af bóklestri. Þarna á milli eru skýr
tengsl. Ef bæta á lesskilning íslenskra barna og þar með námsárangur þarf að
efla lestraráhuga þeirra og lestrargleði; hjálpa þeim að njóta bóklestrar.
Meðal þess sem þarf að gera er að greiða leið barnabóka inn í skólakerfið,
gera þær sýnilegri og tengja þær við fleiri þætti námskrár en nú er gert,
allir kennaranemar þurfa að fá kennslu í barnabókmenntum og bjóða þarf
kennurum upp á endurmenntun og símenntun á þessu sviði. Síðast en ekki
síst þarf að reisa við skólasöfnin. Barnabækur er hægt að nota í miklu meira
mæli í skólum landsins en nú er gert, ekki bara til að vekja áhuga á lestri
heldur líka öðrum námsgreinum. Það liggur til dæmis fyrir að um 70%
7–11 ára barna finnst gaman að læra „gegnum“ barnabækur.41 Margir skólar
sinna yndislestri og lestrarhvatningu af miklum dug. Aðrir þurfa að taka sig
á. Það skiptir gríðarlegu máli að bækur séu aðgengilegar í skólanum og að
bóklestur sé viðurkennt áhugamál í skólasamfélaginu.
Skólinn er hins vegar ekki höfuðpaurinn í stóra bókleysismálinu. Það eru
heimilin sem bera hitann og þungann af lestraruppeldinu. Mun líklegra er að
smábarn sem fær lestur í kjöltu foreldra sinna verði lestrarhestur en barnið
sem fær aldrei upplestur heima. Þannig geta foreldrar lagt grunn að góðum
árangri barna sinna í lesskilningi með einföldum, notalegum og skemmti-
legum hætti. Hver hefði trúað því að Elmar fíll, Lína langsokkur og Einar
Áskell gætu haft áhrif á árangur unglinga í stærðfræði? Einhvern veginn
gera þau það samt því meira að segja stærðfræðin byggist á lesskilningi sem
hvílir á lestrarnautninni. Og gleymum því ekki að lestrarhestarnir eru ekki
bara líklegri til að standa sig vel í skólanum, þeir eru líka mun líklegri til að
halda sig frá áfengi og tóbaki á unglingsárunum.
Við verðum líka að skoða frístundir barnanna og möguleika þeirra
til lestrar. Skóladagurinn hefur lengst á sama tíma og lestraráhugi hefur
minnkað. Skipulagðar tómstundir eru fleiri og fjölbreyttari. Afþreying ætluð
börnum og unglingum er margfalt meiri. Hér megum við samt ekki vera of
fljót að draga ályktanir. Margt bendir til þess að börn sem lesa mikið séu líka
virk í öðru félagsstarfi, svo sem íþróttum og tónlist.42 Það er einnig einfalt
að skella skuldinni á sjónvarpið en langt er síðan sýnt var fram á að samspil
sjónvarpsáhorfs og bóklestrar væri flóknara en svo að lesturinn minnkaði í
hlutfalli við áhorfið.43 Hvort okkur finnst eðlilegt að 65% barna í 5.–10. bekk
segist vera með sjónvarpstæki í herberginu sínu er annað mál.44
Samkeppnin er til staðar og því þarf yndislestur að verða viðurkennd tóm-
stundagrein, ekki í stað íþrótta eða annars skipulags félagsstarfs heldur sam-