Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 104

104 TMM 2012 · 2
Þorsteinn Antonsson
Kæri Erlendur
Úr fórum Erlendar Guðmundssonar í Unuhúsi
Í minningarorðum um hinn þjóðkunna mannvin og sérlegan velgerðar-
mann listafólks, Erlend Guðmundsson í Unuhúsi, í Morgunblaðinu 28.
febrúar 1947 segir að hann hafi fæðst 31. 5. 1892 í Mjóstræti í Reykjavík en
verið alinn upp í Garðastræti 18, Unuhúsi, og búið þar síðan alla ævi. Faðir
hans var Guðmundur Jónsson frá Brún í Svartárdal í Húnavatnssýslu en
móðir hans, Una Gísladóttir, var fædd á Stóru-Giljá í Húnaþingi. Erlendur
var fyrst vikadrengur fyrir fisksala nokkurn, svo búðarþjónn, þá bréfberi,
síðan gjaldkeri Lögreglustjóraembættisins og síðast starfsmaður Tollstjóra-
embættisins í Reykjavík.1
Erlendur Guðmundsson var rétti maðurinn að leita til þegar íslenskt
skáld eða myndlistarmaður þurfti á tengilið að halda milli verks síns
og fjármálavafsturs samborgaranna. Hann var sjálfmenntaður og beitti
skipulagsviti sínu til aðstoðar vinum úr skáldahópi að koma út bók, eða
myndlistarfólki við að setja upp sýningar. Hann sinnti ekki listsköpun á
eigin vegum, og ekki er að sjá að hann hafi haft þörf fyrir slíkt sjálfur, en
var unnandi lista í öllum birtingarmyndum þeirra og var raunar líka góður
skákmaður sem krefst vissrar sköpunargáfu, auk innsæis og ályktunarhæfni.
Í tómstundum sínum hélt hann opið hús fyrir listamenn á heimili sínu í
Garðastræti, fyrst ásamt móður sinni Unu, og síðan einn eftir lát hennar
1925. Skjólstæðingar hans leituðu til hans um praktískar úrlausnir og hann
virðist hafa verið óþreytandi við að greiða götu þeirra. Þannig upplýsti hann
til dæmis vin sinn Halldór Laxness um vænlega staði til gistingar í heima-
húsum þegar Halldór ferðaðist um landið en af slíkum stöðum hafði hann
pata vegna skrifstofuvinnu sinnar hjá tollinum og lögreglunni. Hann leitaði
að styrkjum fyrir hönd skjólstæðinga sinna, keypti fyrir þá gjaldeyri fyrir
utanlandsferðir og sentist fyrir þá ýmissa smærri erinda.
Varðveitt bréf hans eru fá, en margt í sendibréfum til hans vitnar um
góða ályktunargáfu hans sem kom sér vel fyrir listafólk sem öllum stundum
sinnti innsæi og listsköpun öðrum þörfum fremur. Eins og verkfræðingur að
meta vatnsrennsli við frágang brúarstólpa áætlar hann kalt og skýrt í bréfi til
vinkonu sinnar Nínu Tryggvadóttur hverjar framtíðarvæntingar listakonan
geti gert sér um félagsskap sem boðið hefur henni að halda sýningu í New