Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 132

D ó m a r u m b æ k u r
132 TMM 2012 · 2
um að umbreyta henni, sjá hana sem
jákvætt afl (sem Bataille gerir vissulega).
En viðhorfið er samt alltaf tvírætt, því
um leið erum við minnt á misheppnaðar
tilraunir alkemistanna, sem reyndu
öldum saman að finna lykilinn að eilífu
lífi og breyta blýi – eða jafnvel hverju
sem var – í gull.
Allt með kossi vekur byggir þannig á
grundvallar þversögn, sem stöðugt er
tekist á um – og tekist á við, allt frá hinu
smæsta og hversdagslega (er kellingin á
dópi?) yfir í sjálfa spurninguna um til-
gang lífsins, en hann er viðfangsefni
sögu Láka um Lífsins tré: „Í öll þessi ár
hafði hann þráð að semja sögu sem
fjallaði um hvorki meira né minna en
tilgang lífsins“ (320).
Þversögnin sem liggur verkinu til
grundvallar kemur einnig fram í sögu-
manninum Davíð. Hann hefur, allt frá
unglingsaldri, lagt kapp á að gera líf sitt
að andstæðu við líf móðurinnar
(„umbreyta illskunni í andstæðu sína“?)
og helgar sig hversdagslífi fjölskyldu-
mannsins, er giftur venjulegri konu og á
með henni tvær dætur. Og hann er
ákveðinn í því að sinna dætrum sínum
betur en móðir hans sinnti honum. En
sú mynd sem við sjáum er vaxandi þrá-
hyggja hans sjálfs gagnvart þessu við-
fangsefni, sögu Indi, sem jafnframt er
saga móður hans og Láka, og svo auð-
vitað Jóns. Þráhyggjan snýr að skilningi,
leitinni eftir því að skilja sjálfan sig,
móðurina og sambandið við hana.
Þannig fær myndasagan í upphafi verks-
ins enn á ný aukið vægi í þessum vanga-
veltum um skilning, en fyrri hluti henn-
ar rekur Biblíusöguna um Skilningstréð
og dramað í kringum það. Þrátt fyrir
þessar áhugavekjandi tengingar og
ítrekaðar útskýringar Davíðs á skrásetn-
ingunni þá verður aldrei alveg ljóst af
hverju hann sökkvir sér svo gersamlega
ofan í þessa sögu. Vissulega verður
sendingin frá móður Láka til þess að
hann fer að rifja upp og tína til ýmis
gögn sem hann hefur geymt í fórum
sínum, meðal annars dagbækur Indi og
Jóns, en samt vantar eitthvað upp á að
vaxandi þráhyggja Davíðs eigi sér nægi-
lega styrkar stoðir innan verksins.
Þetta kemur þó ekki í veg fyrir að
Davíð er afar athyglisverð persóna og
leit hans að ‚sannleikanum‘ sömuleiðis.
Fyrir það fyrsta þá er ljóst að Davíð
samsamar sig móður sinni allmikið
þegar kemur að skrifunum, en þau eru
mjög ‚skapandi‘ svo ekki sé meira sagt.
Þessu vill hann ekki gangast við, en
þegar kona hans bendir honum á að
hann sé í raun að skrifa skáldsögu
bregst hann þversum við:
„Ég reyndi að útskýra fyrir henni að ég
væri ekki að skálda, ég væri að grennsl-
ast fyrir og raða. Ég er ekki að skrifa lög-
regluskýrslu, sagði ég. Það er sumt sem
kemur ekki beinlínis fram í gögnunum,
en sem hægt er að glöggva sig á, bara
með smá hugsun, með því að setja sig í
spor þessa fólks, velta fyrir sér ástæðum
þess og líðan.
Svona eins og í sögulegri skáldsögu,
ítrekaði Védís.
Kannski, já, svolítið eins og í sögulegri
skáldsögu, andvarpaði ég, þótt ég sé
ósammála þeirri skilgreiningu. Mér finnst
frekar að ég sé að segja frá því sem ég
veit og láta það koma heim og saman“
(287–288).
Þrátt fyrir þessi mótmæli Davíðs má þó
vera ljóst að hann er að fást við skáld-
skap, list og sköpun og fetar að því leyti í
fótspor móður sinnar, ekki síst þegar
hann álítur sig geta höndlað sannleikann
með því að setja sig í spor annars fólks
og talar um að segja frá því sem hann
‚veit‘, en sú vitneskja byggist greinilega á
innsæi en ekki heimildum. Þar er hann
algerlega sonur móður sinnar sem telur
Sannleikann og Skilninginn felast í list-