Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 130

D ó m a r u m b æ k u r
130 TMM 2012 · 2
Hillurnar uppi undir lofti voru yfirfullar
af bókum, kertastjökum, blómavösum,
teppum, litlum hirslum með smádóti,
styttum, tímaritum og pottaplöntum og
sköpuðu ógnvænlegt mótvægi við ann-
ars tómleg húsakynnin“ (113).
Það er því ljóst að maðurinn er ekki í
góðu jafnvægi (bókstaflega eiginlega,
með þessum undarlegu jafnvægiskúnst-
um hlutfalla á heimilinu) og því þarf
ekki að koma á óvart að ‚koss‘ Elísabetar
hefur róttæk áhrif. Hér ber að benda á að
Guðrún Eva býður okkur uppá tvær leið-
ir til að skilja söguna, annarsvegar útfrá
útgáfu Elísabetar um kraftbirtinguna og
hinsvegar útgáfu Davíðs, sögumannsins,
sem hafnar öllu slíku og vill meina að
móðir hans hafi einfaldlega neytt eitur-
lyfja í óhóflegu magni og að ástæðan
fyrir atburðarásinni sem hefst í kjölfar
kossins sé vegna áhrifa eiturlyfja á Jón.
Og þó. Það kemur fljótt í ljós að Davíð er
ekki alveg eins viss og hann vill vera
láta, enda fjallar bókin að hluta til um
hann sjálfan og samband hans við þessa
sérstæðu móður, og þarmeð einhvers-
konar leit hans að sjálfum sér.
En það er ekki bara heimili Indi og
Jóns sem minnir á vísindaskáldskap,
sjálf saga Guðrúnar Evu er dulítill vís-
indaskáldskapur, eða fantasía. Atburð-
irnir sem Davíð er að rifja upp og skrá-
setja gerast árið 2003, en það ár hefur
Kötlugos staðið yfir með hléum í tvö ár
og valdið gífurlegri eyðileggingu á Suð-
urlandi. Það verður því strax ljóst að
Guðrún Eva er að leiða lesanda inn í
heim sem er örlítið til hliðar við okkar
þekkta veruleika, sem þó er svona
almennt séð uppistaða verksins. Tími
sögunnar, þegar Davíð skráir hana, er
þrettán árum síðar, það er að segja í
nálægri framtíð, árið 2016. Sá tími
kemur þó ekkert við sögu, utan að fjöl-
skylda Davíðs er annað slagið nefnd.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Guð-
rún Eva fer með lesanda fram í tímann,
en í Fyrirlestrinum um hamingjuna
(2000) endar sagan á því að Surtsey
sekkur í sæ, þegar aðalsöguhetjan, sem
fæðist á sama degi og Surtsey reis úr
hafi, er orðinn fullorðinn maður. Sú
saga segir reyndar einnig frá nokkuð
óvenjulegum fjölskyldusamböndum og
heimilislífi, en slík eru reglulegt tema
verka Guðrúnar Evu.
Davíð er ættleiddur sonur Elísabetar,
argentínskur að uppruna. Móðir hans,
sem ung ákveður að lifa lífinu til fulls –
enda býr hún yfir þessum einstæða
krafti kossins – flakkar með hann um
heiminn þar til þau setjast að á Íslandi
og hún hefur fyrst nám og síðar kennslu
við Listaháskólann. Lýsingin á henni
lagar sig fullkomlega að staðalmyndum
ýktrar listakonu af sextíu-og-átta kyn-
slóðinni, hún gengur í litríkum fötum,
gefur skít í hið smáborgaralega líf og
heldur linnulaus partý – mætir jafnvel
full í vinnuna, en fær séns af því hún er
svo sjarmerandi og skemmtileg (og af
því að listaheimurinn er svo líberal). Þó
mikil áhersla sé lögð á að draga fram
hversu heillandi Elísabet er – Davíð
staldrar við í miðri frásögn til að ítreka
þetta – þá er ljóst af lýsingum hans að
hún er gallagripur, manipúlatíf og
ágeng, og laus við alla ábyrgðartilfinn-
ingu. Þegar atburðir sögunnar gerast
hefur sonurinn misst alla trú á mömmu
sinni (meðal annars vegna þess að hann
hefur fundið eiturlyf í fórum hennar og
uppgötvar að kraftbirting kossins gæti
átt sér hversdagslegri skýringar) og end-
anlega slitnar upp úr samskiptum þeirra
þegar hún reynir að koma ‚kossinum‘ á
hann, í senu sem hefur óþægilega undir-
tóna sifjaspells og misnotkunar.
Það er því ljóst að Elísabet, fulltrúi
sköpunarkraftsins, er ekki persóna sem
lesandi öðlast mikla samúð eða sam-
kennd með. Hinn fulltrúi listarinnar,