Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 71

„ E i n u s i n n i va r – t r é d r u m b u r“
TMM 2012 · 2 71
Jeg ætla að reyna að búa til gerfikarl úr trje. Það á að verða undrakarl, sem getur
gengið, hlaupið og dansað. Jeg ætla að fara með hann um víða veröld og vinna mjer
frægð og frama.
(Collodi, 1883/1922:11).
Viðarhöggvarinn leynir Geppetto skrækjunum í drumbinum, greinilega
feginn að losna við hann. Þegar hann ætlar að rétta honum kubbinn tekur
hann stökk, þeytist úr höndunum á honum og lendir harkalega á sköflungi
Geppettos. Geppetto fer heim í fátæklegt kjallaraherbergi sitt og hefst
handa við smíðina. Lífsmark sést fyrst í augum Gosa, sem horfa vandlega
á Geppetto og fylgja honum eftir. Þegar hann býr til nefið hleypur vöxtur í
það, og það lengist og lengist. Geppetto tálgar það „en því meira sem hann
tálgaði, þess meira óx þetta óskammfeilna nef“ (Collodi, 1883/1922:14). Loks
gerði hann munninn, og varla hafði hann lokið því þegar munnurinn fór að
syngja og hlæja, ulla og gretta sig framan í hann. Um leið og Geppetto hafði
lokið við hendurnar fann hann að hárkollunni var kippt af sér. Geppetto
verður áhyggjufullur: „Pörupiltur, þú ert ekki fullskapaður enn, og þig
skortir algerlega að bera virðingu fyrir föður þínum. Illur sonur!“ (Collodi,
1883/1922:15). Og fæturnir eru ekki fyrr fullgerðir en Gosi tekur að sparka
í vesalings Geppetto. Gosi lærir fljótt að ganga og hlaupa. Þá sér hann að
dyrnar standa opnar, stekkur út á götu og hleypur allt hvað af tekur. Loks
kemur hermaður og seilist í nefið á Gosa, „sem var hlægilega vel lagað, til
þess að hafa handfesti á“ (Collodi, 1883/1922:16–17). Geppetto ætlar með
hann heim en Gosi fleygir sér í jörðina í frekjukasti. Fólkið sem á leið um
götuna fer að vorkenna Gosa, og telur augljóst að Geppetto sé of harður við
hann. Svo fer að hermaðurinn handtekur Geppetto fyrir harðræði en lætur
Gosa lausan! Af þessu má sjá að Gosi var hortugur og ofbeldisfullur strax frá
því hann var viðardrumbur.
Sköpunarsagan er hinsvegar gjörbreytt í teiknaðri kvikmynd Walts Disney
um Gosa, Pinocchio, frá árinu 1940 (Sharpsteen o.fl., 1940). Þar er Geppetto
ekki sárfátækur einstæðingur heldur vinsæll leikfangasmiður sem býr
síður en svo við þröngan kost. Hann smíðar strengjabrúðu og nefnir hana
Pinocchio/Gosa. Um kvöldið óskar hann sér þess að Gosi sé lifandi drengur.
Álfamær frá óskastjörnu lætur ósk hans rætast; það verðskuldi hann fyrir að
hafa allt sitt líf gefið svo mikið af sér til annarra. Gosi vaknar til lífsins og er
strax brosmildur, indæll og ákaflega hrekklaus. Það sýnir sig enda að hann
er talhlýðinn með afbrigðum og lætur hafa sig út í hvað sem er.
Álfamærin frá óskastjörnunni er teiknuð í bláum fötum og er augljóslega
útfærsla Disneys á hinni mikilvægu „bláhærðu dís“ úr upprunalegu verki
Collodis. Þessi bláhærða dís Collodis er dularfull vera sem hefur vald til að
umbreyta Gosa í mennskan dreng, en er miklum mun flóknari persóna en
álfamærin frá óskastjörnunni sem birtist hjá Disney. Í verki Collodis kemur
hún hvað eftir annað inn í söguna þegar Gosi er kominn í öngstræti eða
hefur gert eitthvað slæmt af sér, er stundum ákaflega hörð og refsandi en