Tímarit Máls og menningar - 01.05.2012, Blaðsíða 62

B r y n h i l d u r Þ ó r a r i n s d ó t t i r
62 TMM 2012 · 2
Þau gera sér grein fyrir gagnsemi lestrar en íslensku börnin hafa ekkert velt
gildi lestrar fyrir sér. Þannig pæla dönsku börnin í því hvað önnur börn lesi,
þau vita hvar þau standa miðað við önnur börn og eru stolt af lestraráhuga
sínum. Lestur er viðurkennt áhugamál í bekknum þeirra. Íslensku börnin
virðast lítið ræða um lestur og bókmenntir sín á milli, þrátt fyrir að hafa
brennandi áhuga á bóklestri.33
Íslenskir lestrarhestar þurfa að upplifa það að litið sé á lestur sem eðlilegt
tómstundastarf. Þeir verða að geta verið stoltir af lestraráhuga sínum, rétt
eins og öðrum áhugamálum. Þar verður samfélagið allt að taka sig á og
ekki síst fjölmiðlar. Það hjálpar ekki til þegar börnin fá misvísandi skila-
boð, eins og dæmin sanna. Haustið 2011 voru þrjú ár liðin frá Hruninu.
Niðurskurðurinn sem aldrei átti að bitna á menntun barnanna okkar hafði
skotið skuggalegum rótum. Þrátt fyrir að ótal rannsóknir sýni skýr tengsl
milli áhuga á bóklestri og árangurs í lesskilningi hafði verið reitt til höggs
gagnvart skólabókasöfnunum. Niðurskurðurinn var gríðarlegur, framlögin
fóru niður í núll sums staðar, að meðaltali var bókakaupafé skorið niður um
helming.34
Niðurskurðurinn hafði langmest áhrif á yndislestrarbækur, nýjar
skáldsögur fyrir börn voru varla keyptar svo nokkru nemi. Dæmigerður
skóli með um 450 nemendur hafði 350–400 þúsund krónum minna á ári til
innkaupa en fyrir Hrun. Á sama tíma hækkuðu barnabækur um 28% í verði
skv. Bókatíðindum 2008–2010. Raunverulegur samdráttur í bókakaupafé
varð því miklu meiri en krónutalan sýnir. Samdráttur í bókakaupum fyrir
slíkan 450 barna skóla nemur 125–130 bókum á ári.35 Í landinu eru 175
grunnskólar, misfjölmennir en langflestir þeirra með skólasafn eða safn í
samstarfi við almenningsbókasafn svæðisins. Varlega áætlað nemur sam-
dráttur í sölu á „venjulegum“ barnabókum sl. þrjú ár 12–14 þúsund eintökum
á ári, eingöngu vegna niðurskurðar til skólasafnanna. Eins og gefur að skilja
hefur samdrátturinn komið illa við barnabókahöfunda og útgefendur barna-
bóka. Alvarlegust eru þó skilaboðin sem börnin fá um að bóklestur sé óþörf
afþreying.
Slæm staða skólasafnanna er mikið áhyggjuefni enda eiga ungir
lestrarhestar það sameiginlegt að nýta sér skólasafnið sitt og þeir nefna
skólasafnskennarann sem einn af þeim sem helst gefur þeim hugmyndir að
lesefni.36 Illa búin skólasöfn munu hvorki fjölga í hópi lestrarhesta né halda
í þá sem eru þar fyrir.
Yndislestrarátak Dana – leið til eftirbreytni
Íslendingar eru ekki eina þjóðin sem glímir við minnkandi bóklestur
barna og unglinga. Danir viðurkenndu vandamálið fyrir nærri áratug og
blésu til mikils átaks.37 Átakið „Læselystkampagne“ (lestrarnautnarátak/
lestrargleðiátak) hófst árið 2003 og átti að standa til 2007 en var framlengt til