Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Page 91

93
Lokaorð og umræða
Markmið greinarinnar er að skoða hvaða sjónarmið og viðhorf eru ríkjandi
í niðurstöðum Hæstaréttar í nauðgunarmálum og hvort undirskipun
kvenna endurspeglist í niðurstöðum Hæstaréttar og réttarkerfinu í heild.
Einnig er litið til þess hvort réttarkerfið sé (enn) hliðhollt geranda eftir
breytingarnar árið 1992 og 2007. Skoðaðir voru 85 dómar frá 1992 til
ársloka 2015. Greiningin leiddi í ljós eftirfarandi þemu: þolendaábyrgð,
erlendir gerendur, ofbeldi og átök, aldursmunur, aflsmunur og gerendur
fleiri en einn. Helstu niðurstöður eru þær að áhersla á átök og líkamlegt
ofbeldi minnkaði nokkuð eftir lagabreytingar árið 2007 enda þótt áfram
væri mun meira gert úr líkamlegu ofbeldi en andlegu sem alla jafna er ekki
gefið mikið vægi.
Umfjöllunin sýnir að viðhorf sem litast af nauðgunarmýtum eru til
staðar meðal dómara í Hæstarétti og innan héraðsdómstóla. Þá gefur
greiningin til kynna að aukin klámvæðing hafi áhrif á kynlífshegðun ung­
menna, þau brot sem framin eru og jafnvel viðhorf dómara. Hæstiréttur
gerði ýmist athugasemdir við sönnunarmat héraðsdómstóla eða ekki.
Þögn Hæstaréttar hafði því einnig áhrif fyrir greiningu niðurstaðna. Á
því tímabili sem skoðað var má vissulega greina breytt viðhorf sem endur­
speglar breyttan hugsunarhátt og tíðaranda. Minni áhersla er á átök og
líkamlegt ofbeldi eftir lagabreytingar árið 2007. Enn er þó gert meira
úr líkamlegu ofbeldi en andlegu enda þótt andlegir áverkar séu að mati
sérfræðinga til staðar sem afleiðingar nauðgunar. Það eitt og sér myndi
aldrei leiða til sakfellingar. Brotaþoli virðist yfirleitt í betri sönnunarstöðu
ef beitt hefur verið líkamlegu ofbeldi. Þrátt fyrir mikilvægar breytingar á
kynferðisbrotakaflanum árið 2007 má enn greina viðhorf þar sem brotin
virðast einungis skoðuð út frá sjónarhóli geranda. Umfjöllunin gefur til
kynna að réttur karla sé verðmætari en réttur kvenna.
Konur eru í miklum minnihluta við réttinn og sjónarmið kvenna eru
lítt eða ekki fyrir hendi við úrlausnir mála. Í því samhengi má varpa fram
þeirri spurningu hvort þögn kvenna sem brotaþola tengist því hve fáar
konur sitja í Hæstarétti, og hvort það hafi áhrif á úrlausnir og niðurstöður
réttarins. Kvenkynsdómari í Hæstarétti hefur ítrekað skilað sératkvæði
í úrlausnum mála og því vaknar sú spurning hvort hún sé betur í stakk
búin til þess að sjá atvik út frá sjónarhorni brotaþola á grundvelli þekk­
ingar um nauðgunarmýtur í samfélaginu, sem karlkynsdómarar við rétt­
inn búa síður yfir. Ekki er hægt að draga víðtækar álykanir um tengsl
„HúN REyNdi EKKi Að KALLA Á HJÁLP …“