Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Side 93

95
ú T d R Á T T U R
„Hún reyndi ekki að kalla á hjálp …“
Greining á niðurstöðum Hæstaréttar í nauðgunarmálum
Kynferðisbrot er alvarlegt brot og einn liður í baráttunni fyrir kynfrelsi er rétturinn
til að velja og hafna kynferðislegu samneyti. Greindar verða niðurstöður Hæstarétt­
ar í kynferðisbrotamálum eftir breytingar á kynferðisbrotakafla hegningarlaganna
árið 1992 og 2007. Rannsóknin byggist á orðræðugreiningu þar sem greind eru
þrástef sem mynda mynstur í orðræðunni. Markmiðið er að skoða hvort og hvernig
lök staða kvenna og hugmyndir um kynjamisrétti birtast í niðurstöðum dómstól­
anna. Helstu niðurstöður eru þær að áhersla á átök og líkamlegt ofbeldi minnkaði
nokkuð eftir lagabreytingar árið 2007. Enn er þó mun meira gert úr líkamlegu
ofbeldi en andlegu. Því er alla jafna ekki gefið mikið vægi þótt til staðar séu and­
legir áverkar sem að mati sérfræðinga eru afleiðingar nauðgunar. Meginþráður í
niðurstöðum dómstóla gegnum árin er mikil ábyrgð sem lögð er á brotaþola og að
nauðgunarmýtur setja mark sitt á úrskurði dómara. Athyglisvert er að sjá hvernig
dregur úr áherslu á þolendaábyrgð þegar gerendur eru erlendir. Enda þótt almennt
hafi dregið úr þeirri ábyrgð sem lögð er á brotaþola er hún samt sem áður enn fyrir
hendi þótt erfiðara sé að koma auga á hana en fyrr.
Lykilorð: Kynferðisofbeldi, réttarkerfið, orðræðugreining, kynjamisrétti, þolenda­
ábyrgð
A B S T R A C T
„She didn’t try to call for help…“
Analysis of the rulings of the Supreme Court in rape cases
The paper analyzes the rulings of the Supreme Court of iceland in rape cases after
changes in the penal code in 1992 and 2007. The study employs discourse analysis
in which legitimizing principles are identified. The aim of the paper is to explore
whether victim blaming, misogyny or other such attitudes are reflected in the rul­
ings. The paper concludes that the rulings’ focus is mainly on physical abuse and
violence although less emphasis is put on that after the changes in the penal code.
Mental harm caused by rape is often given little attention or even completely igno­
red. One main conclusion is that rape myths are reflected in the rulings and victim
blaming is common although it is decreasing. it is also apparent that the emphasis
on victim blaming diminishes if the perpetrator is of foreign origin.
„HúN REyNdi EKKi Að KALLA Á HJÁLP …“