Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Page 145

148
Ú T D R Á T T U R
Stríð gegn konum
Kata og nauðgunarmenning
Fjallað er um skáldsöguna Kötu eftir Steinar Braga og í fyrstu eru greinafræðilegar
eigindir skáldsögunnar dregnar fram og hún sett í samhengi við þá tegund sam-
tímalegra glæpasagna er setja samfélagsrýni á oddinn. Bent er þó á að skáldsagan
gangi lengra í samfélagsrýni sinni en venjan er í tilviki greinabókmennta og sé raun-
ar svo róttæk að lesa megi boðskap hennar sem altæka gagnrýni á samfélagsskipan
samtímans. Boðskapur verksins er settur í samhengi við orðræðu annarrar bylgju
femínisma, þar sem hreyfingar komu fram er ýmist íhuguðu vopnaða andspyrnu
gegn feðraveldinu eða gripu bókstaflega til ofbeldis. Litið er til hugmynda franska
heimspekingsins Louis Althussers um hugmyndafræðileg og kúgandi stjórntæki og
virkni hugtakanna er yfirfærð úr stéttabaráttunni yfir í kynjabaráttuna. Í framhald-
inu eru hugtökin notuð til að greina hvernig stjórntækin eru sýnileg bæði í menn-
ingu samtímans og hvernig lesa má andóf skáldsögunnar í samhengi við samfélags-
greiningu og hugmyndafræðirýni Althussers. Er þar horft til þess hvernig rómantísk
hugsýn bókmennta kallast á við önnur hugmyndafræðileg stjórntæki í samfélaginu
og jafnframt hvernig kúgandi stjórntæki birtast í skáldsögunni. Að lokum er gætt að
viðtökum verksins og spurt hvaða þýðingu það hafi að karlmaður skrifi um „kven-
lægt“ neyðarástand.
Lykilorð: Kata, Steinar Bragi, nauðgunarmenning, kynferðisofbeldi, kyn
A B S T R A C T
War Against Women
Kata and Rape Culture
The article initially addresses the novel Kata by Steinar Bragi in the context of genre
and asks to what extent it aligns itself with the crime novel, in particular the more
recent brand of the crime novel wherein social issues are placed at the forefront.
The point is made that Kata diverges in some important respects from even the
most radical of critiques found within the parameters of the crime genre, in that
it suspends the very concepts that usually ground such narratives (justice, right,
and crime) and comes to the conclusion that the widespread social acceptance of
violence against women delegitimizes the entire edifice of Western thinking on
social justice. It is here that the article looks towards Louis Althusser’s theorization
Björn Þór Vilhjálmsson