Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Qupperneq 158

162
Bæði í teikningunni og í tilvitnuninni á þolandinn ekki bara að þola
ofbeldið, heldur líka að láta eins og hann sé samþykkur því. Samhengið
er vissulega ólíkt, þar sem Hugleikur Dagsson setur þetta fram sem grín
og viðhorf persónunnar í myndasögunni er líklega ekki hans sjálfs. Með
því að setja dæmið upp á þennan hátt er Hugleikur að gagnrýna nauðg-
unarmýtur og draga fram hversu fáránlegar þessar aðstæður eru. Það að
Hugleikur og gerandinn í tilvitnuninni segi næstum orðrétt sama hlutinn
getur mögulega endurspeglað hversu sterk þessi samfélagslega hugmynd
er. Í einni færslunni er fjallað beinum orðum um að samfélagið eigi stór-
an þátt í að kalla fram ofbeldi með því að tengja kynlíf við niðurlægingu
kvenna:
Það er eitthvað verulega brenglað í samfélaginu okkar sem segir
ótrúlegum fjölda stráka og karla að ofbeldi sé eðlileg hegðun. Og
ótrúlega sick að svona margir karlar fái kynferðislegt kick út úr nið-
urlægingu. Ég skil það ekki en ég trúi því að það geti breyst. Það
verður að breytast!
Réttindaskýringar (e. entitlement) felast í því að karlar telja sig eiga rétt
á konum, sérstaklega þegar kemur að kynlífi. Til dæmis finnst dæmdum
nauðgurum að kynferðislegar þarfir þeirra séu mikilvægari en annarra.36
Réttindaskýringar eru algengar en til dæmis finnst mörgum eiginmönnum
og kærustum að þeir eigi rétt á kynlífi frá maka sínum. Þessar hugmynd-
ir eru svo rótgrónar að í réttarkerfi Bandaríkjanna má finna mörg dæmi
þess að eiginmenn séu ekki dæmdir fyrir að nauðga konum sínum.37 Á
Íslandi fengu slík viðhorf stoð í lögum og í sifjarétti þótti vera fyrir hendi
svonefnd jákvæð hjúskaparskylda (lat. debitum conjugale eða carnale), þar
sem skylt er að leggjast með maka sínum. Dæmi eru um að í Danmörku
á 18. öld hafi verið reynt að þvinga fólk til þessa með refsiviðurlögum, en
ekki er vitað til að slíkt hafi verið gert á Íslandi, en allt þar til núgildandi
hjúskaparlög tóku gildi 1. júlí 1993 gat „synjun annars maka á kynmökum
36 Anthony R. Beech o.fl., „The identification of sexual and violent motivations in
men who assault women: Implication for treatment“, bls. 1642.
37 Walter S. DeKeseredy, McKenzie Rogness og Martin D. Schwartz, „Separation/
divorce sexual assault: The current state of social scientific knowledge“, Aggression
and Violent Behavior, 9: 6/2004, bls. 675–691. Þetta efni hefur ekki verið rannsakað
sérstaklega í íslenskum dómum en það væri áhugavert að sjá hvort svipaðar nið-
urstöður kæmu fram.
Rannveig SiguRvinSdóttiR