Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Síða 198

204
fyrst Þingvallamynd Þórarins frá árinu 1900 þar sem hann beinir athyglinni
að því hvernig Þórarinn einfaldar flókinn veruleikann á stórbrotinn hátt.
Hér þykir honum heildaratriðin í stíl Þórarins strax birtast, þar sem ein­
faldaður litaskali blárra og brúnna tóna og einföldun forma skapar sterka
heildarmynd. Honum þykir Þórarinn eyða merkjum um mannlíf með því
að draga úr vægi bygginganna sem þó birtast í myndinni. Hestana telur
hann jafnframt gerða ópersónulega, þannig að þeir fái formrænt hlutverk
í myndinni til jafns við steinana og trén. Taylor túlkar verkið Sólsetur við
Tjörnina á svipaðan hátt, sem dæmi um að Þórarinn hafi ekki áhuga á því
tilviljanakennda og tilfallandi, heldur reyni að ná til þess veruleika sem
liggur að baki hlutunum. Hann telur Þórarin draga úr öllum einkennum
um mannlíf í myndinni, þrátt fyrir að um borgarmynd sé að ræða. Þetta
álítur Taylor vera afar áberandi ‘fin­de­siecle’­einkenni á list Þórarins.
Hann líkir þessari afstöðu hans við symbólskar landslagsmyndir sam­
tímamanna hans, hins sænska Eugene Janssonar og hins norska Edvards
Munch. Þannig telur Taylor að Þórarinn birti í myndum sínum sterkar
hugmyndir um symbólska sýn, jafnvel þótt afstaða hans horfi á „einbeittan
hátt aftur á við allt til enda ævi hans“.62
Það má vera að það sé fyrir áhrif þessarar nýfengnu athygli á norrænu
landslagi að Kjarvalsstaðir stóðu árið 1993 fyrir yfirlitssýningu á íslenskri
landslagslist frá 1900 til 1945. Kristín G. Guðnadóttir ritar texta í sýn­
ingarskrá og ræðir þar Þingvallamyndir Þórarins og endurtekur þar ýmis
þemu sem voru kunn um þessi verk:
Þó að hann lýsi birtu náttúrunnar var hann ekki að túlka stundar­
hrif, heldur sá hann náttúruna sem tákn fyrir æðri heim, opinberun
sem maðurinn hefur möguleika á að taka þátt í. Þessi upphafna ró,
sem einkennir verk hans, og einnig dulúðug túlkun hans á hinni
íslensku sumarnótt gefur vísbendingu um tengsl verka hans við þá
táknhyggju er greina mátti í verkum ýmissa norrænna listamanna
um aldamótin.63
Þótt Kristín vísi hvorki í skrif Rosenblums eða Varnedoes tengjast
hugmyndir þeirra túlkun hennar á verkum Þórarins; annarsvegar má sjá
einkenni Rosenblums í hinni háleitu trúarlegu opinberun sem Kristín les
62 Sama rit, bls. 94.
63 Kristín G. Guðnadóttir, „Landið er fagurt og frítt …“, Íslenskt landslag 1900–1945,
sýningarskrá, Reykjavík: Listasafn Reykjavíkur, Kjarvalsstaðir, 1993, bls. 6–23, hér
bls. 8.
Hlynur Helgason