Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2018, Side 211

218
Stúlkan laumast vitaskuld í þær bækur. Meðal bannaðra sagna eru
Vesalingarnir eftir Victor Hugo, neðanmálssaga í Lögréttu, sem hún finnur
vafða í stranga milli sperru og súðar yfir rúmstæði föður síns. Þá sögu les
hún „standandi uppi í rúmi hans meðan hann er fjarverandi“.1
Jakobínu bregst ekki bogalistin þegar hún töfrar fram þessa sviðsmynd
úr bernsku: borðplatan hvílir á bókaskáp; til hliðar við hann er gluggi
út í heiminn og yfir honum bókahilla. Þarna á hjara veraldar – í strand-
byggð sem á sér langa sögu – eru semsé ýmsir ljórar og týrur, meðal annars
leynist undir súð þýtt verk úr heimsbókmenntunum, saga sem stúlkan les,
á stolinni stund, standandi í rúmi pabba síns. Þessi ljóslifandi mynd fer
langleiðina að skýra hvernig kviknar sá draumur stúlkunnar að eiga sér
framtíð sem skáld og rithöfundur. Sú leið var þó ekki auðfarin, úr harðbýlli
sveit og barnmargri fjölskyldu, og sérstaklega ekki þegar skáldið í vændum
er kona. Í inngangsgrein bókarinnar Draumur um veruleika, sem geymir
sögur um og eftir konur, segir Helga Kress það hafa verið „einkennandi
fyrir kvenrithöfunda hve seint þær byrja að skrifa fyrir alvöru. Margar ekki
fyrr en um miðjan aldur þegar börnin eru uppkomin og mesti heimiliser-
illinn liðinn hjá. Fyrsta bók Jakobínu Sigurðardóttur kom út þegar hún
var rúmlega fertug.“2 Raunar kann að vera erfitt að finna skýrara dæmi um
slíkar aðstæður kvenna fyrr á tíð en þá mynd sem Jakobína birtir í bernsku-
minningum sínum af sístarfandi móður sinni, sem einnig vann á meðan
aðrir borðuðu og á meðan aðrir sváfu – slíkur er „kvennatíminn“. Sjálf átti
Jakobína um alltorsóttan veg að fara uns hún eignaðist tíma og rými til að
sinna sköpunargáfum sínum. Í erindi sem flutt var á Jakobínuvöku síðast-
liðið sumar, í tilefni af aldarafmæli skáldsins, veitti dóttir Jakobínu, Sigríður
K. Þorgrímsdóttir, tilheyrendum innsýn í þessa langferð móður sinnar, frá
draumi stúlkunnar til veruleika rithöfundarins.3 Leiðin lá til borgarinnar
1 Jakobína Sigurðardóttir, Í barndómi, Reykjavík: Mál og menning, 1994, bls. 11–
12.
2 Helga Kress, „Um konur og bókmenntir“, Draumur um veruleika. Íslenskar sögur um
og eftir konur, ritstj. Helga Kress, Reykjavík: Mál og menning, 1977, bls. 13. Sbr.
einnig grein Helgu, „Listsköpun kvenna: Bókmenntir“, Konur hvað nú? Staða ís-
lenskra kvenna í kjölfar kvennaárs og kvennaáratugar Sameinuðu þjóðanna 1975–1985,
ritstj. Jónína Margrét Guðnadóttir, Reykjavík: ’85-nefndin og Jafnréttisráð, 1985,
bls. 193-212, sjá bls. 204–207.
3 Sigríður K. Þorgrímsdóttir, „Heimsókn gyðjunnar. Saga skáldkonu“. Erindi flutt
á Jakobínuvöku í Iðnó, Reykjavík, 25. ágúst 2018. Sigríður vinnur nú að bók um
þetta efni og byggir þar m.a. á bréfum Jakobínu. Þess má geta að grein mín byggir
á erindi sem ég hélt á þessari sömu Jakobínuvöku og þakka ég Sigríði fyrir að bjóða
mér að taka þátt í henni.
ÁstrÁður EystEinsson