Úrval - 01.10.1947, Síða 78

76
tJRVALi
eru orsakalögmál skemmtunar
og sársauka, hamingju og óham-
ingju. Niðurstaðan er oft
næsta óvænt. Furðulegast af
öllu er, að ég hygg, hinn mikli
munur á einstaklingum, eins
og þeir hafa sjálfsagt tekið
eftir, sem hlustað hafa á þessi
erindi. Demant kærir sig ekki
um að lifa hættulegu lífi; það
vill Chapman aftur á móti og
Henriques hefur yndi af veiði-
skap.
Hvernig, spyrjið þið, getið
þér skýrt þetta? Hvernig get-
ið þér sem sálfræðingur gefið
skýringu á þessari furðulegu
ósamkvæmni í mannlegu eðli?
Af tilraunum virðist mega ráða,
að orsakir þessa mismunar sé
tvennskonar. Sumpart er hann
sprottinn af mismunandi líf-
færastarfsemi, og sumpart af
tómum vana.
Hinar líkamlegu orsakir eru að
mestu leyti meðfæddar. Þær eru,
eða virðast vera háðar efna-
starfsemi líkamans. Það er það,
sem við köllum mismunandi
skapgerð. En jafnvel meðfæddri
efnastarfsemi okkar er hægt að
breyta. Hún breytist með skap-
inu. Dálítill hitavottur getur
valdið því, að okkur finnist allt
ómögulegt. Fyrsta skilyrðið til
að geta notið lífsins er að vera
heilbrigður. En það eru til aðr-
ar leiðir til að hafa áhrif á efna-
starfsemi líkamans. Fyrir
nokkru lýsti læknir nýju lyfi
hér í útvarpinu, (skylt deyfi-
lyfi því, sem finnst í hashish-
jurtinni, en þó án eiturverkana
þess). Ef manni er gefið það,
brejrtir það líffærastarfseminni
svo mjög, að jafnvel geðveiki-
sjúklingi, sem þjáist af þung-
lyndi, finnst allt sem skeður ó-
umræðilega skemmtilegt — á
meðan áhrifin vara. Þetta er
aðferð drykkjumannsins til að
njóta lífsins. En það eru til betri
aðferðir.
Ef við viljum skilja þetta mál
til fulls, verðum við, að ég hygg,
að byrja með því að spyrja
okkur sjálf — ekki sem heim-
spekinga eða siðaprédikara,
heldur sem vísindalega skoð-
endur lífsins — hvert sé hlut-
verk, hver sé tilgangur skemmt-
unar eða sársauka. Jafnvel dýr-
in þekkja hvorttveggja. Það
virðist vera hlutverk sársauk-
ans að vera einskonar hættu-
merki — sjálfvirk aðvörun til
óæðri dýra, sem ekki eru nógu
vitiborin til að geta gert sér
grein fyrir hættunni með hjálp
skynseminnar. Flestir eitraðir