Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Side 122

verið haldinn hryggikt, en á árunum 1988 til 1992 virðist hann „ekki hafa haft mik-
il einkenni frá baki“. Þegar E hafi undirritað yfirlýsingu um heilsufar sitt í júlí 1991
hafi hann ekki verið haldinn neinum sjúkdómi í stoðkerfi svo hann mætti vita, og í
samræmi við orðalag spuminganna á eyðublaðinu hafi E mátt gera ráð fyrir því að
aðeins væri spurt um sjúkdóma en ekki einkenni og ekki skipti máli þó hann hafi leit-
að til læknis vegna einkenna frá baki áður. Þá segir að skilyrði þess að ábyrgð S félli
niður væri samkvæmt 7. gr. VSL að E hefði sýnt af sér stórkostlegt gáleysi. Það skil-
yrði væri ekki uppfyllt og var S dæmt til greiðslu vátryggingarbóta.
Hæstiréttur tekur undir þá niðurstöðu héraðsdóms að E hafi hvorki vitað né mátt vita
að upplýsingar þær sem hann veitti hafi verið rangar. I forsendum dómsins er síðan að
finna almenna umfjöllun um gildi reglna VSL um rangar upplýsingar við samnings-
gerð andspænis hlutlægum ábyrgðartakmörkunum. Þar segir m.a.: „Talið hefur verið,
að beita verði ófrávíkjanlegum reglum laga nr. 20/1954, ef félagið setur það skilyrði
fyrir greiðsluskyldu sinni, að fyrir hendi séu tiltekin atvik, sem það getur aflað upplýs-
inga um hjá vátryggingartaka. Þess vegna verði slíku samningsákvæði vikið til hliðar
með skírskotun til hinna ófrávíkjanlegu reglna, þótt ákvæðið sé orðað þannig að félag-
ið takmarki áhættu sína án tillits til huglægrar afstöðu þess, sem veitir upplýsingar við
samningsgerð". Þá segir að í umræddu ákvæði skilmálanna undanþiggi félagið sig að-
eins ábyrgð á afleiðingum sjúkdóms sem það vissi ekki um, og ákvæðið virðist því sett
með þau tilvik ein í huga að veittar séu rangar eða ófullkomnar upplýsingar. Síðan seg-
ir: „Þótt í skírteinisákvæðinu felist að forminu til hlutlæg takmörkun á þeirri áhættu,
sem vátryggingin tekur til, yrði því vikið til hliðar með þeim rökum, að það bryti í bága
við 7. gr. laga um vátryggingarsamninga, sem lýst er ófrávíkjanleg í 1. mgr. 10. gr. lag-
anna. ... Hins vegar er á það að líta að í málatilbúnaði stefnda í héraði [E] er ekki vik-
ið að því, að ófrávíkjanlegar reglur laga nr. 20/1954 girði fyrir að áfrýjandi geti borið
fyrir sig greint undanþáguákvæði í 22. gr. vátryggingarskilmálanna". í forsendum
dómsins er einnig vikið að því að E styddi dómkröfur sínar ekki heldur við að samn-
ingsákvæðinu yrði vikið til hliðar samkvæmt 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð,
umboð og ógilda löggeminga, sbr. 6. gr. laga nr. 11/1986. Taldi Hæstiréttur að í fram-
haldi af þessu yrði að telja umrætt undanþáguákvæði vátryggingarskilmálanna gilt í
lögskiptum aðilanna og sýknaði félagið af kröfum E.
Samkvæmt forsendum dóms Hæstaréttar er hann efnislega sammála niður-
stöðu héraðsdóms, en Hæstiréttur telur hins vegar að þar sem ekki væri byggt á
þeirri málsástæðu að umrætt skilmálaákvæði gengi gegn ófrávíkjanlegum regl-
um VSL gæti niðurstaðan ekki ráðist af þeim reglum. Niðurstöðu héraðsdóms-
ins og forsendur dóms Hæstaréttar má telja eðlilegar og í samræmi við þau
sjónarmið sem búa að baki ákvæðum 4.-10. gr. VSL. Það vekur athygli að á
báðum dómstigum veltur skýring á skilmálaákvæðinu á því hvort skilyrði 7. gr.
VSL teljist uppfyllt, án þess að 5. gr. laganna komi til skoðunar. Virðist þar ráða
úrslitum að á umsóknareyðublaði vegna tryggingarinnar spurði félagið einung-
is um fyrri sjúkdóma en undanþágan náði til fyrri einkenna.250 Vitaskuld má
250 Lyngsp telur gildi 7. gr. FAL takmarkað og að hugsanlega hafi greinin aðeins raunhæft gildi í
þeim tilvikum þegar ekki eru notuð stöðluð eyðublöð við töku tryggingar, Lyngsp, (1994), bls. 108.
116