Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Síða 98

98
VI L JA FORELDRAR STUÐNING Í FORELDRAHLUTVERK INU?
Geðtengsl eru tilfinningaleg tengsl sem myndast milli einstaklinga og þau geta
bæði verið jákvæð og neikvæð. Þeim sem hefur tekist að mynda góð geðtengsl finnst
þeir vera öruggir og óhultir meðan þeim sem ekki hafa myndað góð geðtengsl finnst
þeir ekki vera það. Geðtengslahegðun er skilgreind sem hvers kyns hegðun sem er
afrakstur af nánu sambandi við annan einstakling. Náið, gagnvirkt samband foreldris
og barns er talið stuðla að sterkum og góðum geðtengslum þeirra í milli. Sýnt hefur
verið fram á að móður- eða föðurleg viðbrögð (responsiveness), svo sem að sýna vernd,
hlýju og stuðning, og hæfileiki til að koma til móts við þarfir barns (attune) séu lykil-
atriði í því að byggja upp öryggi og annað sem myndar góð geðtengsl. Barn sem
myndað hefur góð geðtengsl frá unga aldri við foreldra eða aðra nána umönnunar-
aðila mun líklega telja sig verðugt ástar og athygli og byggja innra með sér eiginleika
eins og ábyrgð, ástúð, áreiðanleika og umhyggju fyrir öðrum. Þessa þætti ber barnið
sennilega með sér fram á fullorðinsár og þeir liggja til grundvallar þegar barnið stofnar
til sambanda við aðrar manneskjur á lífsleiðinni. Á hinn bóginn lítur barn sem myndað
hefur óörugg geðtengsl frekar á veröldina sem hættulegan íverustað, tekur samferða-
fólki sínu með varúð og álítur sjálft sig einskis nýtt og ekki verðugt ástúðar. Tengslin
við foreldrana vara lengi og fyrir unglinga eru foreldrahúsin mikilvægt akkeri þegar
erfiðleikar, ógn eða leiði steðjar að (Bowlby, 1988; Holmes, 1993). Talið er að jákvæður
persónuþroski eigi sér stað hjá unglingum þegar foreldrar veita þeim tilfinningalegan
stuðning og þegar foreldrarnir vita í hverju daglegar athafnir unglinganna eru fólgnar,
bæði í skólanum og utan hans (Sartor og Youniss, 2002). Í rannsókn á vímuefnaneyslu
ungs fólks á Akureyri kemur fram að því betri sem tengsl ungmenna við foreldra sína
eru þeim mun meiri líkur eru á að ungmennunum vegni vel í skólanum og minni
líkur á andfélagslegri hegðun. Ef tengsl foreldra og barna rofna verður erfiðara fyrir
skólana og tómstundafélögin að vinna gegn þeim áhrifum sem ungmennin verða fyrir
annars staðar frá (Svandís Nína Jónsdóttir, Hera Hallbera Björnsdóttir, Bryndís Björk
Ásgeirsdóttir og Inga Dóra Sigfúsdóttir, 2002).
Bandarískar kannanir síðustu ára hafa sýnt að hægt er að bæta námsárangur nem-
enda með því að fá foreldra til að styðja þá í náminu (Bloom, 1986). Komið hefur fram
í rannsóknum á samstarfi heimila og grunnskóla að sterk tengsl séu milli námsárang-
urs og þátttöku foreldra. Slíkt skilar sér einnig í betri líðan nemenda og betri náms-
frammistöðu (Epstein, 1995; Hickman, Greenwood og Miller, 1995; Wang, Haertel og
Walberg, 1990). Miklu máli skiptir hvort foreldrarnir líta á sig sem áhrifavalda eða
ekki og hvernig aðferðum þeir beita. Þeir foreldrar sem telja sig geta haft áhrif eru
líklegri til að taka þátt í námi barna sinna, þeir skapa tilfinningalegan og samfélagsleg-
an stuðning við barnið innan skólaumhverfisins (Epstein, 1995 og Pelletier og Brent,
2002).
Á 9. áratug síðustu aldar var gerð samanburðarrannsókn meðal fimm ára barna
og foreldra þeirra alls staðar á Norðurlöndum undir heitinu BASUN-rannsóknin eða
Barnæska og samfélagsumbreytingar á Norðurlöndum. Skoðaðir voru þættir eins og
viðhorf, samskiptamynstur, siðvenjur í hversdagslífinu, inntak í samskiptum barna
og foreldra og einnig samskipti við önnur börn. Niðurstöður rannsóknarinnar eru
m.a. þær að á Íslandi virðist vera mjög lítill stéttamunur í uppeldisháttum. Foreldrar
barnanna í íslenska úrtakinu létu minna með börn sín en hinir foreldrarnir, þeir áttu