Hugur - 01.01.2004, Page 10

Hugur | 15. ÁR, 2003 | s. 8-19
„Merleau-Ponty var frumlegri en nokkuð
sem póststrúktúralistarnir gerðu“
Davíð Kristinsson ræðir við Jóhann PálÁrnason,
prófessor í félagsfræði við La Trobe-háskóla í
Melbourne
Jóhann Páll Árnason er líkast til sá íslenski hugsuður sem kunnastur er á al-
þjóðlegum vettvangi enda hefur hann á undanförnum þremur áratugum sent
frá sér íjölmörg rit á þýsku jafnt sem á ensku. Að loknu námi í Prag skrifaði
hann doktorsritgerð hjá Jiirgen Habermas í Frankfurt. Að lokinni doktors-
vörn hinni meiri (Habilitation) um miðjan 8. áratuginn fluttist Jóhann til
Ástralíu þar sem hann hefur starfað alla tíð síðan. I tilefni af 100 ára afmæh
Adornos tók Hugur eina heimspekimenntaða Islendinginn sem lokið hefur
doktorsprófi frá Frankfurt tali og ræddi við Jóhann um þau verka hans sem
komu út í Frankfurt á 8. og 9. áratugnum, um heimspekilega afstöðu Frank-
fiirtarskólans og viðhorf hans til annarrar miðstöðvar meginlandsheimspeki:
póststrúktúralisma Parísarheimspekinga á borð við Deleuze, Foucault og
Derrida. Varðandi nýrri verk sem ekki gafst rúm til að ræða að þessu sinni
ber fyrst að nefna The Future That Failed. Origins and Destinies of the Soviet
Model (1993) sem Jóhann sendi frá sér í kjölfar hruns sósíalismans. Ritið er
liður í þróun sem á sér stað í skrifum Jóhanns á síðasta áratug þar sem hann
leggur í auknum mæli stund á sögulega samanburðarfélagsfræði og tengir
samfélagskenningu — að nokkru leyti í ætt við Frankfurtarskólann - við svið
sem skólinn hafði fram til þessa komist lítið í snertingu við: Sovét- og Jap-
ansfræði. Þegar í lok 9. áratugarins hóf Jóhann að senda frá sér greinar um
sérleið Japans inn í nútímann, en Japan var eina þjóðin utan Vesturlanda sem
sýndi sambærilega nútímavæðingu og Vesturlönd, og fór jafnvel fram úr
þeim í efnahags- og tækniþróun. Samfara sögulegri og félagslegri greiningu
þróar Jóhann gagnrýni á kenningar sem lengst af lögðu nútímavæðingu að
jöfnu við vesturlandavæðingu og reynir að endurbæta kenningar um beina
þróun í átt til nútíma að evrópskri fyrirmynd með því að bera menningar-
heim Vesturlanda saman við lönd utan hins vestræna heims, í því skyni að
öðlast aukinn skilning á mismunandi leiðum til nútímans og ólíkum gerðum
hans, þ.e. að hugsa nútímann í fleirtölu og ólínulega. Jóhann setur fram
kenningu um marga nútíma sem ekki verða smættaðir niður í einn frumvest-