Hugur - 01.01.2004, Page 17

J\Aerleau-Ponty varfrumlegri en nokkuð sem póststrúktúralistarnir gerðu' 15
sem takmarkar ágreining milli hugsanlegra túlkana. í Praxis und Interpret-
ation reyndi ég að sýna fram á að um „nútíma heimsskilning" verður aðeins
rætt sem „spennusvið" (Spannungsfeld), ý.e.a.s. sem áframhaldandi „form-
gerðarágreining“ um grundvallaratriði. A hinn bóginn má líklega segja að
Max Weber hafi sýnt lítinn áhuga á orðræðu eða rökræðu milli þeirra
ósamiýmanlegu sjónarhorna sem hann talar um (og tengir við „Wertorient-
ierungen“); hann slær því föstu að engin endanleg samræming sé hugsanleg,
lætur í það skína að rökræða sé samt möguleg (hann nefnir a.m.k. einu sinni
umræðu um gildi (Wertediskussion), en fer svo ekki nánar út í þá sálma).
Afstaða þín tilpóststrúktúralískrar heimspeki er ekki alls ólík peirri sem verið hef-
ur ráðandi í íslenskri heimspeki. Þannig virðist viðhorfpitt til Sartres, Merleau-
Pontys og Ricoeurs fremur jákvœtt á sama tíma ogpóststrúktúralistarnirfáyfir-
leitt neikvæða umföllun. Islenskir heimspekingar hafa varað við pví að
póststrúktúralistar á borð við Foucault styrkiþau öfl sem ógna frjálslyndu samfé-
lagi. Slíkar raddir hafa einnig heyrstfrá Frankfurtarskólanum og hugsuðum hon-
um tengdum. Haustið 1985 varpaði Nancy Fraser fram spurningunni „Michel
Foucault: A ,Young Conservative'?" í kjölfarpess að Habermas líkti Foucault við
hina „ungu íhaldsmenn “ (Jungkonservative) sem voru andstœðingarpingræðis í
Þýskalandi á 3. áratugnum. Aður hafði heimspekifélagi Habermas, Manfred
Frank, skrifað blaðagrein þar sem hann staðsetur Deleuze og Guattari í nánd við
íhaldssama byltingarsinna og andlega forvera nasista á borð við Moeller van den
Bruck. Þótt pú sért hvergi nærri pví að nota grýlurök af pessu tagi er margt í
gagnrýni þinni á póststrúktúralismann sem minnir á málefnalegri gagnrýni
Habermas. Ekki ósvipað Habermas leitast pú við að sýna fram á að pessir hugs-
uðir séu að endingu hluti af pví sem peir gagnrýna. Þannig sé Foucault túlkun-
arfræðingur pótt hann gagnrýni túlkunarfræðina og standi innan hefðar sjálfs-
veruheimspekinnar pótt hann gagnrýni pessa hefð o.s.frv. Líkt og í tilfelli
Habermas kviknar sú spurning hvort slíkarfullyrðingar séu niðurstaða langvar-
andi rannsókna sem hafa verið stundaðar með opnu hugarfari eða hvortþær séu
nærpví að vera fordómar sem þú hefur að einhverju leyti tileinkað pér í Frank-
furt. Finnstþérþú eftir á að hyggja hafa lagt nægilega vinnu íað rannsaka heim-
spekilega möguleika póststrúktúralismans eða varstu fljótur að afgreiða það sem
Habermas hafðipegar afgreitt á undan pér?
Hér er víða við komið. Um póststrúktúralismann er það fýrst að segja að
samanburður við „unga“, „nýja“ eða „byltingarsinnaða" íhaldsmenn er út í
hött. Habermas hefur gert alltof mikið af því að vísa andstæðingum sínum í
þá undirheima. Hins vegar held ég að það sé rétt að póststrúktúralistar hafi
~ a einn eða annan hátt - reynst hallari undir túlkunarfræði en þeir fyrst
vildu vera láta. Hvað Foucault snertir er þetta varla neitt ágreiningsatriði
lengur, sérstaklega eftir að farið var að gefa út fyrirlestra hans við Collége de
France 1981-1982: Herméneutique du sujet. Derrida byrjaði eins og allir vita í
næsta nágrenni við fyrirbærafræðina (sbr. skrif hans um Husserl), og það sem
hann hefur skrifað síðan hefur ýmsa snertifleti við túlkunarfræði.