Hugur - 01.01.2004, Page 70
68
Bernard Williams
hluti hins mannlega lífs.2 Heimspekin virðist mér ekki alveg svona sér á báti
og þar að auki ættum við að hafa í huga athugasemd Wittgensteins um aðra
hluti, að hún er afar margvísleg. Eg vona að það sem ég hef að segja eigi við
um flest það sem alla jafna er litið á sem heimspeki, og ég mun reyna að
útskýra hvernig stendur á því, en ég mun ekki reyna að leiða það af séreðli
heimspekinnar í samanburði við aðrar fræðigreinar, eða reyna að leiða það af
neinu öðru yfirleitt. Það sem ég hef að segja er í sjálfu sér heimspekilegt, og
því dæmi um það sem ég tel að heimspeki sé, hluti af almennari tilraun til að
öðlast sem bestan skilning á lífi okkar, og þar með á vitsmunalegum athöfn-
um okkar, í þeim aðstæðum sem við stöndum frammi fyrir.
2.
Skýr andstæða við hugvísindalegan skilning á heimspeki er vísindahyggja.
Með vísindahyggju á ég ekki einfaldlega við áhuga á eða þátttöku í vísind-
um. Heimspeki ætti sannarlega að hafa áhuga á vísindum og sumir heim-
spekingar mættu gjarnan taka þátt í þeim og ekkert sem ég segi á að mæla
gegn því. Vísindahyggja er öllu heldur misskilningur á tengslunum milli
heimspeki og náttúruvísinda, sem hættir til að laga heimspeki að markmið-
um, eða í það minnsta háttum, vísindanna. I samræmi við athugasemd mína
um fjölbreytni getur heimspekilegt starf vel verið framhald af náttúruvísind-
um eða stærðfræði vegna þess að það er nákvæmlega það sem það er: heim-
speki skammtaeðlisfræði er ágætt dæmi um þetta, svo og hinar tæknilegri
hliðar rökfræði. En á mörgum öðrum sviðum er þessi samlögun mistök.
Eg vil ekki vera margorður um það sem nefna mætti „stílræna vísinda-
hyggju“ - til dæmis að láta sem heimspeki hugarins (philosophy of mind) sé
fræðilegri hliðin á taugalífeðlisfræði og sú sem er síður íþyngt af tilraunum.
Það má halda því fram að slík samlögun, eins þó hún sé sumpart ranghugs-
uð, hvetji þó til ákveðinnar reglufestu, sem hjálpi heimspekinni að standa við
fyrirheit sín um að vera öguð fræðigrein. Ég efast þó um að því sé svo hátt-
að. Þvert á móti: Þar eð vísindasinnuð hugarheimspeki getur ekki tileinkað
sér þá reglufestu sem hæfir fyrst og fremst taugalífeðlisfræði, það er reglu-
festu tilraunastarfs, hættir framlagi heimspekinga sem tileinka sér þennan
stíl í raun meira til að líkjast öðru vel þekktu fyrirbæri vísindamenningarinn-
ar, orðræðu vísindamanna þegar þeir eru ekki á vakt, fljótfærnislegum, sjálf-
virkum ummælum sem vísindamenn láta stundum frá sér í óformlegum
samræðum. Þessi ummæli eru oft mjög áhugaverð, en það er vegna þess að
þau koma frá vísindamönnum, sem stíga út fyrir það sem þeir fást við alla-
jafna. Það er ekki rík ástæða til að búast við jafn miklum áhuga á ummælum
heimspekinga sem eru ekki að taka sér frí frá neinu en fást einfaldlega við að
láta frá sér ummæli af þessum toga.
Fyrra sjónarmiðið var útiistað, með óhefluðum hætti, í skrifum fulltrúa meðferðar-raunhyggju (thera-
peuticpositivism). Hið síðara er þróað ríkulega í verkum Stanleys Cavell.